Kon gazi, botqoq gazi), sn4 rangsiz, hidsiz gaz. Mol m. 16,04. Suvda kam eriydi, etanol, efir, uglerod (1U)-xlorid va uglevodorodlarda eriydi. M

Metan (kon gazi, botqoq gazi), SN4 — rangsiz, hidsiz gaz. Mol. m. 16,04. Suvda kam eriydi, etanol, efir, uglerod (1U)-xlorid va uglevodorodlarda eriydi. M. — to'yingan uglevodorod qatorining dastlabki vakili bo'lib, boshqa alkanlar singari radikal oʻrin almashinish reaksiyalari (galogenlash, sulfoxlorlash, sul-fooksidlash, nitratlash va boshqalar)ga kirishadi.
Metan — tabiiy va kon gazlarining asosiy qismini tashkil etadi, sellyulozaning anaerob achishidan ham hosil bo'ladi.Saturn, Yupiter va uning yo'ldoshi bo'lgan Titan atmosferasining asosini tashkil etadi. M. sanoat miqyosida tabiiy gazlardan yoki krekinggazdan past temperaturali distilyasiyalash yo'li bilan ajratib olinadi. Labaratoriyada atsetatlardan, karbid yoki metallarning metilgalogenidlaridan olinadi. Metan yonilg'i, sintezgaz xom ashyosi, vodorod, atsetilen, texnik uglerod, uglerod (1U)-xlorid, xloroform, freonlar va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarishda qo'llanadi. Zaharli emas, ammo portlovchi aralashmalar hosil qiladi, ko'mir konlarida yuz beradigan noxushliklar shuning oqibatida kelib chiqadi. Bundan tashqari uylarda va xonadonlarda ishlatiladigan tabiiy gaz ham metandir.
Is gazi, uglerod (P)-oksid, CO — rangsiz, hidsiz, zaharli gaz. Koʻmir va organik moddalarning chala yonishidan hosil boʻladi. Mol. m. 28,0, zichligi 814 kg/m3. Suyuqlanish temperaturasi — 191,5°, —205° da qotadi. Suvda kam eriydi. Bosim ostida dixloretan, ammoniy gidroksid eritmasi, xlorid kislotada yaxshi eriydi. I. g .ni suyuklantirish mumkin. I. g. yonganda koʻp miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. Hyp taʼsirida yoki faollashtirilgan koʻmir ishtirokida xlor bilan birikib, fosgen hosil qiladi. I. g. odamga yomon taʼsir qiladi (qarang Is tegishi). Atmosfera havosi tarkibida juda oz miqdorda I. g. bor. Togʻ jinslari, toshkoʻmir va yonuvchi gazlarda uchraydi. Sanoatda qattiq yoqilgʻilarni gazga aylantirish yuli bilan ishlab chiqariladi. Lab.da konsentrlangan sulfat kislotaga chumoli kislota taʼsir ettirib olinadi. Metallurgiyada metallarni ularning oksidlaridan qaytarishda ishlatiladi.^[1]
Suyultirilgan gaz, tabiiy gazni chuqur qayta ishlash natijasida asosiy tarkibiy qismi propan-butan aralashmasidan iborat boʻlgan mahsulot boʻlib hisoblanadi. Suyultirilgan gaz aholining kommunal ehtiyojlariga va avtomobillarga yoqilgʻi sifatida ishlatiladi.Uning oʻrtacha zichligi 0,525 g/sm³ ni tashkil qiladi

№

Gaz , bug‘