Gulliverning sayohatlari kitobi 17-asrda nashr etilgan. Jonatan Svift hayoliy shaklda o'sha paytdagi Angliyadagi nafratli odob-axloq va buyruqlarni tasvirlab berdi

1)Gulliverning sayohatlari" kitobi 17-asrda nashr etilgan. Jonatan Svift hayoliy shaklda o'sha paytdagi Angliyadagi nafratli odob-axloq va buyruqlarni tasvirlab berdi. Yozuvchi o'z kitobida qarshi kurashgan odamlar va voqealar uzoq vaqtdan beri yo'q bo'lib ketgan. Ammo asar yashaydi va hali ham o'quvchilar qalbida jaranglaydi. Romanda ingliz shifokorining taqdiri shu paytgacha noma'lum mamlakatlarga - Lilliputlar yurtiga olib kelgan sayohati haqida. Lilliputda juda kichik odamlar yashaydi, ular bilan solishtirganda Lemuel Gulliver haqiqiy gigantdir. Va bu, mening fikrimcha, nafaqat o'sish, balki ichki fazilatlar, istaklar va intilishlarga ham tegishli. Masalan, imperiyada nizolar avj olgan, chunki ikki etakchi siyosiy partiyalar qanday balandlikda to'piq kiyish kerakligi to'g'risida kelisha olmaydilar. Qo'shni Blefusku shtati bilan urushlarning sababi shunchaki kulgili emas: har bir tomon tuxumni qaysi chetidan sindirish to'g'riroqligini - to'mtoq yoki o'tkirdan isbotlashga harakat qilmoqda. Gulliver mittilarga ajoyib kontrastni taqdim etadi. U o'zining olijanobligi, mehribonligi, bilimi, aql-zakovati va rahmdilligi bilan hurmat va hayratni uyg'otadi. Menimcha, Gulliver va Lilliputlar qarama-qarshiligini J. Svift o'z qahramonlarining xizmatlari va kamchiliklarini ta'kidlash, har bir inson unga intilishi kerak bo'lgan haqiqiy qadriyatlarni ko'rsatish uchun ishlatadi.

Ingliz yozuvchisi Jonathan Swift o'zining "Gulliverning sayohati" satirik romani bilan dunyoga mashhur bo'ldi. Deyarli besh yil davomida ishlagan ushbu ajoyib asarida muallif o'sha davrdagi Angliyaning nafratlangan tartibini tasvirlash va masxara qilishni o'z oldiga maqsad qilib qo'ygan.

Unga ingliz jamiyati tasvirini allegorik shaklda chizishda va uning niyatini to'liq aks ettirgan alohida satirik obrazlarni yaratishda yordam bergan usullardan biri bu Gulliverning asosiy xarakterini liliputlarga qarshi qo'yish uslubi edi.

Roman to'rt qismga bo'lingan bo'lib, ularning har bir qismida Lemuel Gulliver asarining qahramoni g'alati notanish mamlakatlarda bo'lib, sayohatlarida yangi va hayajonli sarguzashtlarni boshdan kechirmoqda. Birinchi qismda qahramon halokatga uchradi, suzib qochib qutuldi va oddiy odamlarnikidan o'n ikki baravar kichik, kichik odamlar mamlakati - Liliput qirg'og'iga etib bordi. Gulliver lilliputlar mamlakatining hayoti va davlat tuzilishi bilan tanishadi, individual belgilarga xususiyatlar va ko'rgan narsalariga baho beradi. Hikoya Gulliver nomidan amalga oshiriladi, ammo buning ortida Sviftning o'zi fikrlari va baholari turganligi aniq. Lilliputlar qiyofasida u o'z fuqarolarini tasvirlagan, oddiy aholi esa uning mehnatsevarligi, tejamkorligi, qo'rqmasligi, topqirligi va ixtirochiligi bilan unda xushyoqishni uyg'otmay olmaydi; va ular mohir ustalar edilar.

Liliput mamlakatining siyosiy hayotida ko'p narsalar tushunmovchilik va sarosimaga sabab bo'ldi. Masalan, Gulliver mustaxkamlangan poytaxtga, imperator saroyining chiroyi va ulug'vorligiga qoyil qoladi va imperatorning o'zi, bir qarashda, ehtiyotkor va saxiy odam taassurot qoldiradi. Ammo keyin u hayrat bilan Lilliput ustida "ikkita dahshatli ofat" osilganligini bilib oladi. Tremexens va Slemexens partiyalari - baland va past poshnali tarafdorlar o'rtasidagi tinimsiz "ayovsiz janjallar" "davlatni qiynayotgan" bir paytda, Blefusku imperiyasi "deyarli ulkan va qudratli" Lilliputga tahdid solmoqda bosqin.

U ikki partiyaning va ikkita "qudratli kuchlarning" "shiddatli" urushining ma'nosizligidan hayratda, bu "allaqachon o'ttiz olti oy", zerikarli uchidan qaynatilgan tuxumni yoki achchiq tuxumni sindirish kerakmi degan bahsda olib borildi. Gulliver tinchliksevar inson, u umuman urushga qarshi, chunki urush har doim baxtsizlik va halokat keltiradi, ayniqsa, bu urush shunchalik bema'ni bo'lsa. Shuning uchun, u urushni tugatishga harakat qiladi.

Shunday qilib, Gulliver va Liliputlarning qarashlari va harakatlariga zid ravishda, satira usullaridan foydalangan holda, Jonatan Svift o'z ishida burjua jamiyatini, uning hukmdorlarini masxara qildi va o'z davridagi Angliyaning butun siyosiy va ijtimoiy tizimini keskin tanqid qildi.

Asarning asosiy mavzusi inson va u yashashga intiladigan axloqiy tamoyillardir. Svift odam kim, uning tashqi ko'rinishi qanday, u to'g'ri ish qilyaptimi yoki bu dunyoda uning o'rni qanday ekanligi haqida savollar tug'diradi.

Muallif jamiyatdagi korruptsiya muammosini ko'taradi. Odamlar jang qilmaslik, yaxshilik qilmaslik va oqilona bo'lish nimani anglatishini unutib qo'yishdi. Gulliverning Sayohatlari birinchi qismida mayda-chuyda muammosiga bag'ishlangan hukumat tomonidan boshqariladi, ikkinchisida - umuman olganda odamning ahamiyatsizligi va shafqatsizligi muammosi, uchinchisi - sog'lom fikrni yo'qotish muammosi, to'rtinchisi - idealga erishish, shuningdek, inson axloqining qulashi.

2)"Muhabbatsiz hayot nursiz sehrli chiroqqa o'xshaydi. Garchi uning o'tkinchi ekanligini bilsak-da, yog'dusiga mahliyo bo'lamiz, bolalarcha quvonamiz" .

"Yosh Verterning iztiroblari" bir o'smir yigitning muhabbat iztiroblari tasvirlangan asar. Bu kichik roman xuddi Ch.Aytmatovning "Jamila"si singari bahslarga boy asar deb o'ylayman: Jamilani ham qoralovchilar, ham u tomonda bo'lganlar topilgani kabi, Verterni ham yoqlovchilar va yoki uning xatti-harakatlarini telbalikdan boshqa narsa emas, deguvchilar topiladi. To'g'risini aytganda, men ham asarning boshida Verterning birgina qiz uchun iztiroblarini qoralab turgandim. Uning Lottaning yori Albert bilan bo'lgan hayot, o'lim, his-tuyg'ular haqidagi munozarasidan so'ng, men butunlay Verter tomonda ekanligimni anglab yetdim; anglab yetish uchun esa inson uchun xuddi Verter ta'riflagan hislarni boshdan kechirish yetarli, deb o'ylayman-qattiq his-tuyg'ularga berilish, o'zini o'ldirishga qaror qilish, his-tuyg'ular nazoratini yo'qotish, o'zini ruhan qo'lga ololmaslik (ishoning, men bularning barchasini tanamda his qilib ko'rganman).

Lottaning yori Albert aql bilan ish ko'ruvchi odam, Lottani qalban sevuvchi Verter esa his-tuyg'u kishisi edi. Shuning uchundir balki, u ishq olovidan iztirob chekdi, ba'zida shodlikka to'ldi, ba'zida dunyo ko'zlariga tor ko'rindi. Asarni o'qir ekanman, yana bir narsani anglab yetdim. "Yosh Verterning iztiroblari" nafaqat Verterning sevgi iztiroblari haqidagi asar, balki uning hayot, insoniy munosabatlar, jamiyatdagi tabaqalar o'rtasidagi adolatsizliklar haqida iztiroblari yoritilgan roman:

" Jamiyatda ko'zga ko'ringan mavqe'ni egallagan kishilar go'yo obro'dan ayrilib qolishdan cho'chigan odamdek, oddiy fuqarodan o'zlarini chetga tortadilar... ular o'zlarini go'yo oddiy xalqqa iltifot ko'rsatgandek tutadilar-da, bu bilan o'z kalondimoqliklarini yanada ko'proq namoyon qiladilar".

U, shuningdek, badfe'l kishilarni ham qoralaydi:

"Ko'pincha, badfe'llik o'z yaramasligi uchun ich-ichidan azob chekishdan, o'z-o'zidan norozilikdan kelib chiqadi".

Verterning insoniy munosabatlar borasidagi yana bir iztirobini quyidagi jumlalarda ham ko'rishimiz mumkin:

"Biror nimadan siqilganda, xafa bo'lganda, yolg'iz o'zigina azob chekib yuradigan, iztirobini ichiga yutadigan odam topilarmikan? Agar odamlar shunday qilganlarida edi, yaqinining ko'nglini og'ritishmasdi, uning baxtiyorligiga to'sqinlik qilishmagan bo'lar edi". Yosh Verter ham iztirobini ichiga yutadigan odamlar toifasidan edi. U Lottaga muhabbatini yuragida pinhon tutdi, uning o'zigada so'zlay olmadi, Albert va Lottaning turmushiga qora ko'lanka bo'lib soya solmadi, yolg'iz o'zigina azob chekdi, iztiroblarini ichiga yutdi. Oxir oqibatda esa uni bu iztiroblar halok qildi!

3.Dostoyevskiyning “Oydin tunlar” asarida bosh qahramon bir hayolparast yigit. U mayda-chuyda maishiy narsalarga bosh qotirib o’tirmaydi,ularni hayol qilmaydi.Uning hayolida o’zga olam bor, u shu olamida yashaydi.O’zi ham qay biri haqiqiy hayot ekanligiga ham shubha qiladi, bu hayolparast qahramonning nafaqat turmushda omadi kelmagan, balki shxsiy hayotda ham, u endigina tanishgan go’yo ikkinchi yarmi deb o’ylagan qizni uchratishi bilan undan kichik bir tarsaki oladi, ya’ni uni sevib qolishi mumkin emas edi, koshki ko’ngil rayiga qarshi chiqib bo’lsa.Ammo yigit haqiqiy samimiy tom ma’noda halol inson edi.U shunday sevar ediki sevgisi sevgan insoniga yuk bo’lishini istamasdi.Hatto sevganiga boshqa inson bilan baxtli bo’lishiga yordam berardi

“O, agar u siz bo’lsangiz edi!” Asardagi sammimy so’zlar.U siz bo’lsangiz…Siz u emas.Aksincha. siz kimgadir yaxshilik qilishingiz, mehribon,samimiy va g’amxo’r bo’’lishingiz mumkin, ammo ‘o’sha boshqasi” o’rnini bosa olmaysiz. Uning qalbi boshqa insonni deb turaveradi.Haqiqiy samimiyat esa siz boshqa birovga hech g’arassiz yaxshiliklar qilib, mehr berib undan shunday javob kutmaslikdir.Asar qahramoni ana shunday samimiyatga boy inson, u o’zini yolg’izlikka, hayolotga mahkum etgan, uning kim ekanligi,ismi kim bilib bo’lmaydi’ biroq uning o’z hayolot dunyosi bor, uning tarixini biz Nastenka obrazi orqali ham bilib olamiz, Nastenka unga bir necha kunlik oydin tunlar hadya etdi, ya’ni Nastenkani uchratiboq hayollaridagi sevgilisi u ekanligini anglab yetdi, biroq Nastenka boishqa bir insonni sevar edi.

4)Martin Iden” romani buyuk yozuvchi Jek Londonning qalamiga mansub bo‘lib, birinchi marta 1908–1909-yillarda The Pacific Monthly jurnalida chop etilgan, 1909-yilda esa Macmillan Company nashriyotida alohida kitob sifatida nashr etilgan.

Roman asosan avtobiografikdir: Martin Iden va Jek Londonning o‘xshash jihatlari juda ko‘p. Ikkalasi ham jamiyatning quyi tabaqasidan chiqqan va faqat o‘z kuchi bilan adabiyotda ulkan yutuqlarga erishgan. London yoshligida o‘zini juda ko‘p ishlarda sinab ko‘rgan; u dengizchi, zavod ishchisi, kir yuvish shirkati ishchisi sifatidagi tajribasiga tayangan holda mohirona asarlar yozdi. Ruf obrazi esa Jek Londonning birinchi muhabbati Meybl Epplgartdan olingan.

Jek London o‘z davrining buyuk mutafakkirlari, ayniqsa Gerbert Spenser va Nitsshe g‘oyalarining kuchli ta’sirida ostida bo‘lgan odam edi. Romanda hayot uchun kurashda eng munosib odamning omon qolishi olqishlangan. Martin juda o‘ziga ishongan yigit, uni sarguzashtlari dono va qobiliyatli qildi.

Martin Iden – bu hayot, iroda, intizom va o‘zini hurmat qilish haqidagi asar. Yutqazganlar adabiyotning asosiy qahramonlari bo‘lgan asrda, Martin Iden unutilmas istisnoga aylandi, xuddi Jek Londonda bo‘lgani kabi: u million dollar ishlab topganidan so‘ng mashhur va obro‘li bo‘lib qoldi. Tanqidchilar va jamoatchilik ularning imtiyozli mavqeidan mamnun emasdi.

Qirq yoshida morfinning ortiqcha dozasi tufayli Jek London Kaliforniyadagi ranchosida vafot etdi. San-Fransisko bandargohlarida ishchi bo‘lgan Jek London va so‘z yordamida shon-sharaf qidirgan dengizchi Martin Iden o‘zlarining ajoyib faoliyatiga o‘zlari nuqta qo‘ydi. Qizig‘i shundaki, Martin Iden asarida Jek London go‘yo o‘z fojiasini bashorat qilgandek. Uning o‘zi aytganidek, u uxlab yotgan doimiy sayyora bo‘lishdan ko‘ra yorqin va tez uchib o‘tgan meteorit bo‘lishni afzal ko‘rgan edi...

5)Epistolyar adabiyot (yun. — xat, maktub, noma) — xat, noma shaklida yaratilgan turli xil asarlar (mas, epistolyar roman). Epistolyar adabiyotga atoqli arboblarning madaniytarixiy ahamiyatga ega boʻlgan yozishmalari ham kiradi (mas, Alisher Navoiyning "Munshaot" asari). [[Noma adabiy janr sifatida yunon va rim adabiyotida (Sitseron, Goratsiyning sheʼriy maktublari), shuningdek, Sharq adabiyotida keng tarqalgan

Gyote Verterni o'rab turgan tashqi muhit haqida juda kam gapiradi. Uning barcha e'tibori yosh qahramonning ichki, ruhiy dunyosiga e’tibor qaratiladi. Dastlab, Verterning maktublari uning didi, odatlari va qarashlarini ochib beradi. Verter sezgir, biroz sentimental. Yigitning birinchi xatlari uning qalbida hukmronlik qilayotgan yengil uyg'unlikni ochib beradi. U baxtli, hayotni sevadi. "Mening qalbim butun qalbim bilan hayratga soladigan ajoyib tonglar singari beqiyos quvonch bilan yoritilgan", deb yozadi u do'stiga. Verter tabiatni unutib yuborguncha sevadi: "Sevimli vodiydan bug 'ko'tarilganda va yarim kunlik quyosh to'xtaganda o'tib bo'lmaydigan Qorong'i o'rmonning qalinligi va uning muqaddas joyiga faqat kamdan -kam uchraydigan nur tushadi va men baland daryo bo'yida tez oqim bo'ylab yotaman va erga suyanib, minglab har xil o't pichoqlarini ko'raman. Kichkina dunyo qalbimga yaqin uchib ketadigan yuragimga yaqin ... nigohlarim abadiy saodatda, mening atrofimdagi hamma narsa va tepamdagi osmon mening qalbimda muhabbat timsoli kabi muhrlanganda - azizim do'stim, bu fikr meni tez -tez qiynaydi! Oh! Qanday qilib ifoda etish kerak, menda qanday bezovtalanib yashayotgan chizilgan rasmga qanday nafas olish kerak ".

Verterning maktublari faqat nola emas. O'z ehtiyojidan kelib chiqqan holda va Vilgelmning xohish-istaklarini qondirish uchun uning ba'zi xatlari hikoya xarakteriga ega. Keksa amtmanning uyida sahnalar shunday o'ynalgan. Yoki romanning ikkinchi qismi boshida takabbur aristokrat zodagonlarning hazilkash-satirik tasviri.

Romanning dastlabki sahifalaridanoq o‘quvchi qahramonning ichki dunyosiga kirib boradi, unga chuqur hamdardlik hissi uyg‘otadi va uning kechinmalarining sirdoshiga aylanadi. Verterning do'stimizga yozgan maktublari xuddi bizga, har birimizga yozilgandek qabul qilinadi.

“Yosh Verterning iztiroblari” Gyotening eng samimiy asaridir. Biz, albatta, qahramonning xayoliy shaxs ekanligini tushunamiz, lekin uning orqasida Gyotening o'zi ko'rinadi; Bizga ayonki, o‘zimiz ham shunday bir voqeani boshdan kechirishimiz kerak, aks holda muallif qahramon qalbida bo‘layotgan voqealarni bunday tuyg‘u bilan ifodalay olmasdi.

Gyote bilan Verterni beixtiyor tanishtirib, deyarli har bir o‘quvchi qahramonning kechinmalari bizga xos ekanligini his qiladi. Gyotening boshqa qahramonlari qiziqarli, hayratga soladigan, ammo biz ularga har doim tashqaridan ko'proq yoki kamroq qaraymiz. Verter bizning qalbimizga o'zimizning bir qismi sifatida kiradi.

Xatlar “nashriyotchisi”ning qisqacha ogohlantirishi allaqachon o‘quvchini qahramonning ongi va qalbiga hurmat tuyg‘usini uyg‘otib, uning taqdiriga ko‘z yosh to‘kishga undaydi, so‘ngra darrov qahramonning maktublarini kuzatib, ularning ma’naviy ohangi bilan maftun etadi. Bu maktublar muallifi ortiga qaramay, qalbini to‘liq ochib beradi. Asta-sekin u kichik shaharchaga qanday kelganini aytib beradi; Biz qandaydir og'ir sevgi hikoyasidan so'ng uning qalbini egallab olgan sarosimaga tushib qolganini, u olib ketgan ikki qizdan qochib ketganini, yolg'izlikka tashnaligini eshitamiz; u bilan birga biz atrofdagi tabiatga qoyil qolamiz, keyin uning taqdirida halokatli lahza keladi - u mahalliy amaldorning qizi Lotte bilan uchrashadi va uni sevib qoladi.

Verter bir necha zarbda maftunkor qizning qiyofasini ifodalaydi va eng muhimi, unga bo'lgan his-tuyg'ularini shu qadar ta'sirchan gapiradiki, yoshligidagi eng katta muhabbati xotirasini o'qigan har bir kishida kitob satrlari uyg'onadi.

6.Martin Iden” xarakteriga ko`ra antiburjuaz asardir. Asarda muallif burjua jamiyatini o`rganish asosidagi fikrlariga nuqta qo`yadi va burjua jamiyatini o`sha davrdagi barcha kamchiliklarga aybdor qiladi. Ulkan mahorat bilan romanda Amerika burjuaziyasining nuqsonli tomonlari, reaksion kuchlari, betartib siyosati hamda talantlarni toptab, poymol qilishi, insondagi eng nozik va sof tuyg`ularni yakson qilishi, hamma narsani, hattoki, his-tuyg`ularni ham pul bilan o`lchashi yaqqol ko`rsatilgan15.

Jek Londonning yangi romani “Martin Iden” nashrga chiqdi. Garchi, uning bu asari ham boshqalari singari yuksak e’tirofga loyiq bo`lsa-da, ko`pchilik tanqidchilar unga loy chaplash bilan ovora”-deydi mashhur AQSH lik adabiyotshunos Ingmar Stoun16.

Yana bir mashhur yozuvchi Epton Sinkler roman haqida shunday deydi:”Iden”ni Amerikada yaxshi bilishmaydi, uni hali ko`pchilik o`qib chiqmagan…”

Boylar, burjuaziyaning yorqin misoli asarda – Morzlar oilasi. Mister Morz – shuhrat qozongan korchalon, ishbilarmon, yuridik firmaning rahbari – o`zini juda aqlli va bilimli kishi deb hisoblaydi. Biroq aslida u elementar fan qonuniyatlarini bilmaydi. Mister Morz o`ziga haddan tashqari qattiq ishongan, o`zining hammaga kerakligini ko`z-ko`z qilib yuradigan kishi, Mister Morz kambag`allarga jirkanch mavjudotlar sifatida qaraydi. Uning nazdida ular hech qachon o`zidek ko`p pul topish qobiliyatiga ega emas.

Martin Iden Morzlar uchun jirkanch bir dengizchi, zaharlangan o`y-xayollarga berilgan bir “sotsialist”. U hech ham bo`lajak kuyovi oldiga qo`yadigan talablarga javob bermaydi, shuning uchun ham Morz Martin Idenni ularning uylariga mehmonga kelishini to`xtatadi va uning Ruf bilan unashtirishini bekor qiladi. Morzning rafiqasi ham xuddi o`zidek – doimo pul ko`ziga ko`rinadigan ayyor ayol. Ruf onasiga Martinga bo`lgan bo`lgan sevgisi haqida aytganda Missis Morz Martin ularga mos emasligini aytadi. Missis Morz Rufga uning tanloviga ta’sir ko`rsatishni aslo xohlamasligini, lekin nima bo`lgan taqdirda ham Ruf ularning qizi ekanligini va ular Rufning Martinga turmushga chiqishiga yo`l qo`ymasligini va shunday qarab turolmasligini aytadi. Missis Morz Martinni qo`polligi va tarbiyasizligi Rufning nozikligi va dilbarligi oldida juda xunuk ko`rinishini aytadi. Martin Ruf uchun yaxshi hayotni ta’minlab ham berolmaydi deb hisoblaydi Missis Morz. Uning fikricha ular boylik ortidan quvmaydilar, ammo er degan xotiniga qulaylik va to`kin-sochinlikni ta’minlab berishi kerak ta’kidlaydi Missis Morz. Ruf ularning yakka-yu yagona qizi va u albatta o`ziga to`q kishiga turmushga chiqishi kerak deb hisoblaydi. Martin esa zoti-zurriyodi noma’lum, qallob, qo`yboqar, kir yuvuvchi, matrosga turmushga chiqishi aslo mumkin emas deydi u.

Ruf Martinga salbiy ta’sir o`tkazadi. U Martinga o`zining tor fikrli, burjua g`oyalarini singdirishga urinadi va uning har qanday fikrini qoralaydi.

Rufning o`zining oilasiga xos an’analarga qarab tutishi Martinni gazetalarda “sotsialist” deb qoralashganda yaqqol namoyon bo`ladi. Ana shu nuqtada Ruf Martin bilan munosabatlarini to`xtatadi. O`zini xudbinlarcha tutib, undan voz kechadi. Oila a’zolarining undashlari muhabbatdan ustun keladi. Uni darbadar va nopok hayot kechirganlikda ayblab, uning ota-onasi haq bo`lganligini va ular bir-birlariga aslo to`g`ru kelmasligini aytadi.

Idenni u uchun o`gir bir paytda tashlab ketadi va u mashhur va boy bo`lgandan so`ng uning yoniga qaytadi.

London behudaga “Martin Iden”ni “burjuaziyaga ikkinchi zarba” deb atamaydi (uning romani “Temir tovon”dan so’ng). Haqiqatdan ham romanda muallifning va bosh qahramon Martin Idenning amerikalik yirik mulkdorlarga nafrati poyonsiz( Qahramonlardan ishi gullab-yashnayotgan Morzlar, Batler, sudya Blant, qo`pol savdogarlar, Xiggenbotam va Shmidt kabi kichik chakana savdogarlar). Bu obrazlar orqali inson qadr-qimmati uning chek daftarchasidagi pul miqdori va uning pul topa olish qobiliyati bilan belgilanadi.

Iden jondan ortiq sevgan Ruf ham shu burjua jamiyati muhitining qarashlariga amal qiladi. O`zicha Martinni sevgan Ruf uning intilishlarini tushunmaydi, Rufni Martinning ichki ozod ruhi qo`rqitadi, burjua jamiyatiga nafrati esa dahshatga soladi.

Ruf Martinning iste’dodiga toki burjua jamiyati uni tan olmasa, yohud asarlari uchun yetarlicha pul topa olmasa ishonmaydi.

Sevgisiga xiyonat qilib, Ruf Martin bilan u uchun eng qiyin bir sharoitda munosabatlariga nuqta qo`yadi, biroq Martin mashhur yozuvchiga aylangandan so`ng unga qaytishga tayyor edi. Ularning oxirgi uchrashuvini tasvirlovchi sahna burjuaziyaga nafratga to`la, oxir-oqibatda Martin Rufga nisbatan nafratdan bo`lak hech narsa his qilmaydi.

Martin oxir-oqibatda mashhurlikka erishgandan so`ng, uning atrofidagi kishilarning haqiqiy niyatlarini bilib oladi, badavlat kishilarning faqatgina uning puliga, obro`siga o`chligini tushunadi. Hatto sevgilisi ham u bilan faqat uning obro`si uchun birga ekanligini anglaydi. Martin uchun bu qattiq zarba edi.

Londondagi demokratizm g`oyalari romandagi xalqdan chiqqan bosh va ikkinchi darajali qahramonlarda ko`rinadi. Martin Idendan bo`lak, o`zining sof va beg`ubor sevgisi bilan Lizzi Konnolli, Martinning o`rtoqlari Jo va Jimmi, portugaliyalik uy bekasi Maria Silva, kir yuvuvchi va boshqalar yorqin ranglarda tasvirlangan.

Jek London asarlarida doimo ham ruhan, ham jismonan kuchli, kuchli irodali, hech kimga o’xshamaydigan shaxslarni odat qilgani sababli bu safar ham romanning bosh qahramoni sifatida Martin Idenni tanlaydi.

Jek London asarlarida hayot haqiqatiga to`la qahramonlarni tasvirlashga urinadi, hayot dahshatlari go`zalligi va ulug`vorligini ko`rsatishga urinadi, aslo qandaydir Mister Batlerlar mashhurlikka erishadigan, isqirt, dollar ortidan quvadigan shaxslar ulug`lanadigan romanlar emas.

O`z ichki ruhiyatining kuchi va jismoniy kuchini omad ortidan quvishga sarflagan Martin Iden, uning shaxsiy hayoti ham shunga bog`liqligini bilgan holda kundan kunga yanada ko`proq o`zi intilgan burjua jamiyatiga, burjua kitobxonlariga nafrati oshadi. Tasodif tufayli mashhurlikka va boylikka erishgan Martin Iden endi bu jamiyatda “o`ziniki” bo`ladi, biroq u befarqlik va bo`shliqdan bo`lak hech narsa his qilmaydi: Martin o`limdan najot tilaydi.

Martin Iden hayotining tragediyasi – burjua jamiyati “boshini yegan” haqiqiy san’atkor tragediyasi. Vaholanki, bu fojeaning yana bir sababi ham bor – burjuaziyaga nafrati to`lib toshgan Iden endi oddiy xalqdan ham uzilib qolgan edi, u shaxsiy va ijtimoiy yolg`izlikni his qilardi, u do`stlaridan ajralib qolgan edi, ularning hayoti Martinga jirkanch tuyulardi. Martin allaqachon bunday hayotdan ancha uzoqlashib ketgan edi. Minglab kitoblar xuddi devordek ularni ajratib turardi. Martin o`z-o`zini quvg`inga duchor etgan edi. Jek London behudaga o`z qahramonini Nitsshe falsafasining tarafdori, o`taketgan individualist sifatida ko`rsatgan emas. Burjuaziyaga nafrati bo`la turib, sotsializmga ham qarshi edi