Farg`ona davlat universiteti filologiya fakulteti o`zbek tili yo`nalishi 2-kurs 21. 72-guruh talabasi Madaminova Mohinurning hozirgi o`zbek tilidan mustaqil ta’lim taqdimoti



Download 96,29 Kb.
bet1/4
Sana23.06.2023
Hajmi96,29 Kb.
#953018
  1   2   3   4
Bog'liq
HO`T.MT

Farg`ona davlat universiteti filologiya fakulteti o`zbek tili yo`nalishi 2-kurs 21.72-guruh talabasi Madaminova Mohinurning hozirgi o`zbek tilidan mustaqil ta’lim taqdimoti

Mavzu: So`z birikmasi va uning turlari

Bir-biri bilan tobelanish munosabatiga kirishgan birdan ortiq leksik birliklarning qo`shilmasi – so`z birikmasidir.

So`z birikmasining belgilari:

1) birdan ortiq mustaqil so`zdan tashkil topadi;

2) a’zolarning ma’noviy va grammatik mosligi;

3) tobelik;

4) tushuncha ifodalash xususiyatiga ega.

So`z birikmasida bog`lanish usuli


Bitishuv
Boshqaruv
Moslashuv

Bitishuv usuli

Bitishuvda birikkan so’zlarning o'zaro aloqasi, asosan, tartib va ohang bilan belgilanadi. Bitishuv aloqasida morfologik ko'rsatkich bo‘lmasa-da, tartib muhim vosita sifatida namoyon bo'ladi. Bunda tobe so'z ushbu mavqeda kelish uchun shakliy jihatdan o'zgarmaydi. Zero, tobe a`zo sifatida namoyon bo'layotgan so'z ma’noviy va vazifaviy jihatdan bunga xoslangan bo'ladi. Misollar: qizil gul, oq qog'oz. Ba’zan ot turkumidagi so'zlar ham hech qanday vositasiz tobe vazifada kela oladi: oltin soat, tosh yo'l kabi. Bunda ular mohiyatan tobe a’zolik doimiy belgisi bo'lgan sifat, son, ravish turkumiga yaqinlashadi. Bu hodisa nutqiy bo'lib, oltin, tosh leksemasining lisoniy mohiyati bilan belgilanmagan.

Quyidagi so'zlar bitishuv yo'li bilan bog'langan:

1) ravish+fe’l: o'z-o'zidan gapirmoq;

2) sifat+fe’l: yaxshi so'zlamoq;

3) son+ot: o'nta qalam, sakkiz daftar;

4) ot+ot: kumush qoshiq, changyo’l;

5) olmosh+ot: hamma odam, qanday kitob.

Boshqaruv usuli

Boshqaruv aloqasi bir tomonlama shakllangan SBIar tarkibida amal qiladi. Faqat tobe a’zolari birikish uchun tobelovchi qo'shimcha olgan SB boshqaruv yo‘li bilan bog'langan deyiladi. Bunda hokim so 'z tobe so'zning qanday shaklda bo'lishini boshqaradi. Masalan, kitobni o'qimoq birikmasida tobe so'zning tushum kelishigi shaklida kelishi o'qimoq fe’lining o'timliligi bilan belgilangan. Agar bu fe’l o'timsiz fe’lga aylantirilsa, (o'qildi) tobe so'zdagi tushum kelishigi shakli o'z-o'zidan g'oyib bo'ladi: kitobni o'qimoq - kitob о‘qildi.


Download 96,29 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish