Farg`ona davlat universiteti filologiya fakulteti o`zbek tili yo`nalishi 2-kurs 21. 72-guruh talabasi Madaminova Mohinurning hozirgi o`zbek tilidan mustaqil ta’lim taqdimoti

Boshqaruv aloqasida tobe so'zni har xil turkumdagi so'z boshqarishi mumkin. Misollar: uyga bormoq (fe’lli boshqaruv), mendan katta (sifat boshqaruvi), tovushdan tez (ravishli boshqaruv), o'qishda birinchi (son boshqaruvi), aytgan bola (otli boshqaruv).

Moslashuv usuli

Moslashuv SBning ikki tomonlama grammatik shakllangan turi bo`lib , bunda tobe a’zo hokim a’zoga muvofiq egalik shaklini, hokim a’zo tobe a'zoga muvofiq ravishda qaratqich yoki bosh kelishik shaklini oladi. Masalan, ukamning daftari, sizning uyingiz, Fuzuliy g'azali kabi. Moslashuv atamasi har ikkala a’zo bir-birini taqozo qiluvchi morfologik vositaga egaligini anglatadi. Moslashuv aloqasida tobe a’zo qaratuvchi, hokim a’zo qaralmish deb yuritiladi.

Moslashuv aloqasida tobe a'zo (Fuzuliy g'azali) 0 shaklli bo`lganligi kabi, hokim a’zo ham ko‘rsatkichsiz qo`llanishi mumkin: sizning uyingiz - sizning uy, bizning kitobimiz - bizning kitob kabi. Bu siz va biz olmoshi hamda -ngiz va -miz ko‘rsatkichining tarixiy genetik bog`lanishi bilan izohlanadi. Zero, ularning kitobi birikmasini ularning kitob tarzida qo`llab bo`lmaydi.

Mavzu: Sodda gap tahlili

Gap – kishilarning bir-biriga fikr, axborot uzatish uchun ishlatadigan asosiy birlik, fikr ifodalashning eng oddiy va tipik ko‘rinishi. U so‘zlovchi uchun fikr ifodalash va axborot uzatish, tinglovchi uchun axborot qabul qilish vositasi.

Nutqiy gapning asosiy belgilari:

1. Gap nisbiy tugal fikr anglatadi.

2. Gap grammatik shakllangan bo‘ladi.

3.Tugal fikr va sintaktik shaklga muvofiq tugallangan ohangga ega bo‘ladi.

4. Axborot beruvchi eng kichik birlik sanaladi.

Gapda shakl va mazmun munosabati

Gapning shakliy jihati
Gapning eng kichik qurilish qolipi [WR= fikr ifodalovchi eng kichik birlik] lisoniy sathda o‘rnashgan.
[WP] (W-inglizcha word, P esa predikat va marker so‘zlarining bosh harflari)