Egiluvchan elementlar. Zanjirlar o’qituvchi: Faxretdinov Sardor egiluvchan elementlar. Zanjirlar

EGILUVCHAN ELEMENTLAR. ZANJIRLAR

O’qituvchi: Faxretdinov Sardor

EGILUVCHAN ELEMENTLAR. ZANJIRLAR

• Reja:
• 1. Egiluvchan elementlar
• 2. Plastinali zanjirlar
• 3. Zanjirlarni hisoblash

1. Egiluvchan elementlar

• Yuk ko‘taruvchi mashinalarda tortuvchi element sifatida po‘lat simlardan tayyorlangan arqonlar, payvandlangan va plastinali zanjirlar ishlatiladi. Ip gazlamali va kanop arqonlar yuk ko‘tarish mashinalarida tortuvchi element sifatida ishla- tilmaydi. Ular asosan yengil yuklarni qo‘lda ko‘tarishda, stroplar va tortqilar sifatida ishlatiladi. Hozirgi vaqtda kapron, perlon va boshqa polimer materiallardan tayyorlangan arqon- lar borgan sari ko‘p ishlatilmoqda. Bunday arqonlar uzilishga mustahkamligi yuqori, namlikka chidamli, chirimaydi va po‘lat simli arqonlardan ancha yengil.

Zanjirlar

• Zanjirlar
• Yuk ko‘taruvchi mashinalarda tЗ , t2, t3, t10 markali po‘latlardan tayyorlangan payvandlangan zanjirlar ishlatiladi. Zanjirlar aniq tayyorlanishi bo‘yicha kalibrlangan va kalibrlanmagan turlarga bo‘linadi. Kalibr- lanmagan zanjirlar silliq barabanga o‘rashda ishlatiladi. Kalibrlangan zanjirlar qadami aniq bo‘lgani uchun yulduzchalarni va maxsus uyali barabanlarni harakatga keltirishda ishlatiladi. Bunday yulduzchalarning aylanma tezligi 0,5 m/s dan, barabanlarning aylanma tezligi 1,5 m/s dan oshmasligi kerak.

1-rasm. Payvand zanjirlar

1-rasm. Payvand zanjirlar

2. Plastinali zanjirlar
Plastinali sharnirli zanjirlar yuk ko‘taruvchi mashinalarda yuklarni osish (yuk zanjirlari, 2-rasm, a), mexanizm harakatini uzatish (yuritma zanjirlari, 2-rasm,b), yuk tashuvchi mashinalar ish organlariga kuch uzatish uchun (tortuvchi zanjirlar, 2-rasm, d) ishlatiladi.
Yuk uchun mo‘ljallangan plastinali sharnirli zanjirlar (2- rasm, e) po‘lat plastina 2 va sharnir orqali o‘zaro biriktirilgan valiklar S dan tashkil topib,valikning uchi parchinlanadi (zanjirga 10 t gacha yuk tushsa) yoki valik teshigiga shplint o‘rnatiladi (zanjirga 10 t dan ortiq yuk tushsa), zanjirning hamma zvenolarining shakli, diametrlari va valik uzunliklari bir xil bo‘ladi, faqat bitta zvenoda qo‘yilgan plastinalarning uzunligi va valigining diametri katta bo‘lib, u yordamida zanjir yuk ko‘tarish mexanizmi detaliga osiladi.
2-rasm. Plastinali zanjirlar
Zanjir elementlari — plastinalar va vtulkalar DAT 1050— 60 bo‘yicha 40, 45, 50 markali po‘latlardan termik ishlov berib tayyorlanadi. Hamma zanjirlar zavodlarda uzuvchi kuchning 50% iga teng kuch berib sinaladi.
Kamchiligi: ular payvand zanjirlarga qaraganda og‘ir va qimmat turadi, turli yo‘nalishda egilmaydi, materiallarning tez yoyilishi sababli zanjir uzilib ketmasligi uchun tez-tez ko‘zdan kechirib turish kerak.
3. Zanjirlarni hisoblash
Yuk ko‘tarish mashinalarida ishlati- ladigan tortuvchi zanjirlarning cho‘zilishga mustahkamligi tek- shiriladi:
Smax·K3 ≤ Suz,
bu yerda:
Smax — eng katta tortuvchi kuch, N;
K3 — ehtiyot koeffitsienti (qiymati 1-jadvaldan aniqlanadi);
Suz — zanjirni uzuvchi kuch (uning miqdori DA T bo‘yicha aniqlanadi).

Zanjir turi	Yuritma
	dastaki	mashinali
Kalibrlanmagan payvandli	3	6
Kalibrlangan payvandli	3	8
Plastinali	3	5

Yuk ko‘taruvchi zanjirlarning
ehtiyot koeffitsientlari (K3) . 1-jadval