2.2. Axborot suverenitetini ta’minlashdagi muammolar. Bugungi axborot tahdidlari ortib borayotgan davrda axborot suverenitetini ta’minlash jarayoni murakkablashib bormoqda. Natijada shaxs, jamiyat va davlatning axborot sohasidagi manfaatlarini himoya qilishda muammolar paydo bo‘lmoqda. Ushbu muammolarning paydo bo‘lishiga obektiv va tashkiliy-texnik sabablar mavjud. Internetning paydo bo‘lishi mustaqil davlatlar chegaralarining yuvilishiga, davlatning o‘z axborot makonida boshqaruvining izdan chiqarishiga olib kelmoqda. Axborot oqimlarining nazoratsiz harakati sababli davlatning axborot xavfsizligini ta’minlash borasidagi harakatlari yaxshi natija bermasligi tabiiy holatdir. Chunki, aholiga internet orqali butun dunyodan axborotlar yetib keladi va shaxsning ongini manipulyatsiya qilish osonroq kechmoqda. Tahlillar natijasiga ko‘ra bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasida axborot suverenitetini ta’minlashda quyidagi muammolar mavjud:
Axborot suvereniteti muammosini aniqlash va belgilashga qaratilgan ilmiy yondashuv ko‘payib bormoqda. Axborot suverenitetini ta’minlash bo‘yicha muammoning quyidagi alomatlarini aytib o‘tish maqsadga muvofiqdir.
1. AKT (katta ma’lumotlar, bulutli texnologiyalar, superkompyuterlar, sun’iy intellekt va boshqalar) bilan O‘zbekiston Respublikasining ushbu sohadagi xavfsizlik masalalarini, raqamli texnologiyalarni ishlab chiqish va ulardan foydalanishni tartibga soluvchi qonunchiligining nomuvofiqligi. Masalan, Internetda fuqarolarning shaxsiy ma’lumotlarini yig‘ish (shaxsiy ma’lumotlar uning bir qismi) va ularning massivlaridan (katta ma’lumotlar) foydalanish imkoniyatlari ortib botayotganiga qaramasdan, bu yo‘nalish hali tartibga solinmagan va huquqiy sohaga kiritilmagan. Bundan tashqari, bunday ma’lumot massivlari zararli maqsadlarda ishlatilishi va qayta sotilishi mumkin, masalan, kuzatuv, shantaj, tashviqot va h.k. Bundan tashqari, ushbu ma’lumotlar to‘planib, ko‘p yillar o‘tgach, ushbu ma’lumotlarning egasiga qarshi ishlatilishi mumkin. Shunday qilib, bunday jarayonlarni qonunchilik bilan tartibga solish davlatning axborot xavfsizligining bir qismidir.
2. Ba’zi bir qonunlarning davlat nazorati organlari va operatorlari tomonidan turlicha talqin qilinadigan qoidalarining noaniqligi aniqlashtirishni va tushuntirishni talab qiladi. Bundan tashqari, atamashunoslik muammosi mavjud. BMTda O‘zbekiston Respublikasining tashabbusi bilan “axborot-kommunikatsiya texnologiyalari” murosa tushunchasi qo‘llaniladi. O‘zbekiston Respublikasining rasmiy hujjatlarida ham “kiberxavfsizlik” atamasi yo‘q. Shu bilan birga, “kiber” prefiksi texnik reglamentlarda faol qo‘llaniladi.
3. Shaxsiy ma’lumotlarning axborot tizimlarini texnik himoya qilish tizimining murakkabligi va yuqori narxi.
4. O‘zbekiston Respublikasi axborot xavfsizligining dasturiy ta’minot (SW) va tarkibiy qismlarini xorijiy yetkazib beruvchilarga bog‘liqligi. Shunday qilib, Internet-texnologiyalarning aksariyati (brauzerlar, qidiruv tizimlari, ijtimoiy tarmoqlar, operatsion tizimlar) O‘zbekiston Respublikasi nazorati chegaralaridan tashqarida. Bu qo‘shimcha xavfsizlik tahdidlarini keltirib chiqaradi. Shuning uchun davlat suverenitetini ta’minlash uchun protsessordan tortib yakuniy dasturiy ta’minotgacha to‘liq texnologik zanjirga ega bo‘lishi kerak.
5. Malakali mutaxassislarning yetishmasligi, dasturiy ta’minot va huquqni muhofaza qilish idoralari bilan yetarli darajada muvofiqlashtirilmaganligi sababli O‘zbekiston Respublikasining moliya sohasida axborot xavfsizligi elementlarining zaifligi.
6. Ijtimoiy va ta’lim sohalarida axborot xavfsizligining nomukammalligi.
7. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sanoatining yetakchilari orasida mudofaa bilan taqqoslaganda hujum qiluvchi AKT texnologiyalarini rivojlantirish masalasi ortib borayotganligi natijasida axborot urushlari davrida davlat xavfsizligini ta’minlashda muammolarga duch kelish ehtimoli yuqoriligi.
8. Siyosiy raqobatda AKTdan zararli foydalanish orqali davlat obro‘siga zarar yetkazish xavfining ko‘tarilishi, bu moliyaviy yo‘qotishlarda ham ifodalanishi mumkin.
9. Davlat qonunchiligini xalqaro darajadagi axborot xavfsizligiga global tahdidlarga moslashtirish zarurati. Xususan, O‘zbekiston Respublikasining Axborot xavfsizligi strategiyasini ishlab chiqish va qabul qilish, global axborot makonini shakllantirish va global axborot xavfsizligiga tahdidlarning tezlashib borishi sharoitida hamkor davlatlar va O‘zbekiston Respublikasining sheriklari qonunchiligini uyg‘unlashtirish va birlashtirish; O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligini takomillashtirish, AKT tahdidlariga qarshi kurashish bo‘yicha xalqaro me’yoriy-huquqiy bazani yaratishga hissa qo‘shish kabi muammolar dolzarbli ko‘zga tashlanmoqda.
