Bugungi axborot tahdidlari ortib borayotgan davrda axborot suverenitetini ta’minlash jarayoni murakkablashib bormoqda

Texnik muammolar.
Bir qarashda, butun axborot texnologiyalari ta’minoti zanjirini ta’minlash vazifasi imkonsizdek tuyuladi. Amaldagi har bir qurilma yoki dastur allaqachon buzilgan yoki nuqsonli bo‘lishi mumkin. Shunday qilib, maxfiylik, yaxlitlik va mavjudlik allaqachon buzilgan bo‘lishi mumkin. Mamlakatimizda kamroq qo‘shimcha qurilmalar ishlab chiqilayotganligi sababli, dasturiy ta’minotning ishonchliligidan tashqari, sotib olinayotgan apparatning ishonchliligi ham muhim mavzuga aylandi. Kamchiliklarga kelsak, ularni tekshirish yo‘li bilan tuzatishga harakat qilish mumkin. Ammo bu kamchiliklar axborot suverenitetining zaiflashuviga olib keladi va axborotlarning sizib chiqish ehtimoli yanada ortadi.
Shuningdek, 2016-yilda mamlakatimizda “Davra.uz” messenjeri yaratildi va amaliyotga tadbiq etilishiga qaramasdan undan bor yo‘g‘i 3000 dan ortiq foydalanuvchi ro‘yxatdan o‘tgan. Natijada ushbu platforma rivojlanmasdan o‘z ish faoliyatini yakunlashga majbur bo‘ldi.
Bundan tashqari O‘zbekiston Respublikasi hududida katta ma’lumotlar markazlarining (Big Data centers) yo‘qligi natijasida barcha elektron ma’lumotlar xorijiy ma’lumotlar markazlarida saqlanadi. Buning natijasida esa davlat ushbu ma’lumotlar ustidan o‘z suverenitetini o‘rnata olmayapti. Buning oqibatida esa ushbu ma’lumotlarni saqlash, qayta ishlov berish, cheklash va tarqatishda muammolar yuzaga kelmoqda. Davlatimiz hududida sanoqli ma’lumotlar markazlari mavjud bo‘lib ular mavjud ma’lumotlarning juda kam qismini saqlay oladi. Buning natijasida mahalliy raqamli iqtisodiyot tarmoqlari rivojlanishida to‘siq bo‘lib hizmat qilmoqda.
Internet ifratuzilmasidagi muammolar.
Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi global Internet tarmog‘iga ikki yo‘nalish orqali bog‘langan. Bular Rossiya Federatsiyasi va Qozog‘iston orqali bo‘lsa, ikkinchisi Xitoyning Gong Kong provinsiyasidan keluvchi global liniyalardir. Ushbu tarmoqlarga o‘rnatilgan optik tolali kabellar 1993-yildagi ulangan holatida turibdi va vaqt va texnik jihatdan anchagina eskirganligi sabali aholini sifatli internet bilan ta’minlash borasida ayrim muammolarni keltirib chiqarmoqda. Xususan, ushbu global internet tarmoqlarining serverlari geografik jihatdan uzoq hududlarda joylashganligi internet tezligi pasayishinbing sabablaridan biridir. Chunki internet foydalanuvchilari yuborgan axborot ushbu serverlarga borib qatguncha ma’lum vaqt sarflanadi va respublikamiz hududidagi foydalanuvchilar ichida O‘zbekistonda Internet tezligi past holatda degan fikr tu’g‘iladi. Bundan tashqari onlayn savdolar va konvertatsiyalar jarayonida uzilishlar yuzaga kelish ehtimoli mavjud. O‘zbekistonda 2022-yilda internetga ulanish tezligi, OAKLA nashri ma’lumotlariga ko‘ra mobil internetga ulanish tezligi 13,67Mbit/sekundni, ruxsat etilgan internetga ulanish tezligi esa 36,23 Mbit/sekundni tashkil etgan³.
Ushbu yo‘nalishda O‘zbekiston Respublikasi ham tranzit davlat hisoblanib Afg‘onistonni internet bilan ta’minlashda ishtirok etadi. O‘zbekiston hududida internet ishlashining sekinlashuvi yoki internetning uzilishi natijasida qo‘shni Afg‘onistonda ham internetga ulanishda ayrim muammolarni keltirib chiqaradi. Buning natijasida ikki davlat munosabatlarida salbiy tendensiyalar kuzatilishi mumkin.