Iqtisodiy xavfsizlik

1-MAVZU. “IQTISODIY XAVFSIZLIK” FANIGA KIRISH, IQTISODIY XAVFSIZLIKNING MOHIYATI VA TARKIBIY ELEMENTLARI.
Reja:
1. “Iqtisodiy xavfsizlik” fanining predmeti, ob’ekti va maqsadi
2. Milliy xavfsizlik va uning tarkibi
3. Iqtisodiy xavsizlikning turlari va tarkibiy elementlari
Asosiy tayanch tushunchalar
Xavfsizlik, milliy xavfsizlik, iqtisodiy xavfsizlik, mustaqillik, barqarorlik, o’z-o’zidan rivojlanishga qodirlik, xavf-xatar, kompensatsion salohiyat, iqtisodiy xavfsizlik.

“Iqtisodiy xavfsizlik” fanining ahamiyati

Taraqqiyotning hozirgi bosqichida mamlakatlarning iqtisodiy xavfsizligi muhim ahamiyat kasb etadi. Negaki, iqtisodiyotning xavfsizligi holati turli ijtimoiy-iqtisodiy qarorlar qabul qilishda mo’ljal bo’lib xizmat qiladi.

Iqtisodiy tizimdagi har qanday o’zgarishlar turli xavf-xatar va tahdidlarning namoyon bo’lishi bilan birga kechadi. SHuning uchun ham mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash, unga bo’ladigan turli tahdidlarning oldini olish masalasi yuzaga keladi. Bunday sharoitda “Iqtisodiy xavfsizlik” fanini o’rganishning ahamiyati yanada oshadi.

Fanning predmeti
bir tomondan iqtisodiy tizimning ob’ektiv himoyalanish hususiyatlari, unga xavf soladigan kuch va omillarga qarshi turish mexanizmini, ikkinchi tomondan, davlatning himoyachi sifatidagi funktsiyalari, shu maqsadda tashkil etiladigan institutlarni.
mamlakat iqtisodiyoti va unda amalga oshadigan jarayonlar. Iqtisodiy xavfsizlik o’rganadigan ob’ektlarga quyidagilar kiradi: tabiiy boyliklar; inson resurslari, mehnatga layoqatli aholi; ishlab chiqarish fondlari; ko’chmas mulk; moliyaviy resurslar; xo’jalik tizimlari; mintaqalar; oila; inson.
Fanning ob’ekti
Fanning maqsadi
Fanning vazifalari
davlat, jamiyat va shaxsning muhim xayotiy manfaatlarini tan olgan xolda mamlakat iqtisodiy xavfsizligini tahminlashning ustuvor yo’nalishlari bo’yicha nazariy va amaliy bilimlar berish.
Bu tahdidlarni tahlil qilish imkonini beradigan bilimlarni shakllantirish;
milliy xavfsizlik asoslari va ustuvorliklarini tushuntirish;
iqtisodiy xavfsizlikni tahminlashning asosiy yo’hnalishlari va yo’llarini ko’rsatib berish;
1
2
3
4
O’zbekistonning iqtisodiy manfaatlariga bo’ladigan tahdidlarni hisoblash;
Iqtisodiy xavfsizlik - mamlakat, hudud, firma, kompaniyaning iqtisodiy inqirozga uchrash xavfidan himoya qilish boʻyicha koʻradigan chora-tadbirlari majmui.
Milliy xavfsizlik - Bu davlatning yaxlitligi uchun javobgar bo'lgan xavfsizlik.
Milliy xavfsizlik - bu insoniyat, jamiyat va davlatning hayotiy faoliyatdagi hayotiy manfaatlarning tashqi va ichki tahdidlardan barqaror rivojlanishini ta'minlaydi.
Milliy xavfsizlik turlari
1.
milliy xavfsizlik aniq tarixiy mazmunga ega, ya’ni jamiyatga qaysi sohalarda va qanday darajada tahdidlarning vujudga kelayotganligini aniqlashga qaratilgan aniq holatlardagi aniq tahlillarni talab qiladi.
2.
“Milliy xavfsizlik” xususiyatlari
3.
milliy xavfsizlik bir-biriga zid o’lchamlar, jamiyatga xavf soluvchi tahdidlar va ularni bartaraf etadigan ijtimoiy-iqtisodiy parametrlar hamda ko’rsatkichlar bilan ifodalanadi.
milliy xavfsizlik muammosining ahamiyati va keskinligi jahon hamjamiyati hamda ayrim mamlakat, hudud taraqqiyotining burilish davrlarida g’oyatda oshadi.
4.
milliy xavfsizlikka milliy davlat manfaatlari va milliy g’oya, milliy mafkura ham o’z tahsirini ko’rsatadi.
Milliy xavfsizlikni tahminlashda iqtisodiy xavfsizlik muhim o’rin tutadi.
O’z-o’zidan rivojlanish va taraqqiy etishga qodirligi qodirlik –
Bu esa investitsiyalar va innovatsiya uchun qulay muhitning yaratilishi, ishlab chiqarishning muntazam modernizatsiyalashuvi, yangilanishi va takomillashib borishi hamda xodimlarning bilim, kasb-malaka, umumiy madaniy darajalarining o’sib borishi milliy iqtisodiy barqarorlik mavjudligining zaruriy shartiga aylanishini ifodalaydi
Milliy iqtisodiyotning barqarorligi-
Bu shaklidan qatg’i nazar mulkchilikning himoya qilinishi, tadbirkorlik faolligi uchun ishonchli sharoit va kafolatlarning yaratilishi, mamlakatdagi holatning yomonlashuviga, beqarorlikka olib keluvchi omillarning jilovlanishini taqozo etadi;
Iqtisodiy mustaqillik-
Bunday jarayonda iqtisodiy mustaqillik davlatning iqtisodiy resurslar ustidan nazorat o’rnata olish imkoniyatini, jahon savdosi, ilmiy-texnika yutuqlarini ayirboshlashda teng ishtirok etish va raqobatbardoshlikni ta’minlaydigan ishlab chiqarish, samaradorlik va sifat darajasiga erishishni anglatadi;
Iqtisodiy xavfsizlik
Iqtisodiy xavsizlikning turlari va tarkibiy elementlari
Iqtisodiy xavfsizlik darajalari