Avtotraktor dvigatellari va ekologiya’’ kafedrasi ‘ekologik monitoring’’ fanidan ma’ruzalar matni toshkent-2009



Download 271,5 Kb.
bet1/21
Sana24.01.2022
Hajmi271,5 Kb.
#406757
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21
Bog'liq
EKOLOGIK MONITORING Toshkent 2009

    Bu sahifa navigatsiya:
  • Mavzu



O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT AVTOMOBIL YO’LLARI INSTITUTI

‘’AVTOTRAKTOR DVIGATELLARI VA EKOLOGIYA’’



KAFEDRASI
EKOLOGIK MONITORING’’

FANIDAN

MA’RUZALAR MATNI

TOSHKENT-2009

1-MA`RUZA
Mavzu: Ekоlogik monitoring fanining mazmuni, maksadi, vazifalari va tuzilishi.

Reja:

1. Kirish. Umumiy tushinchalar.

2. Ekоlogik monitoring mazmuni.

3. Ekоlogik monitoring vazifalari va tizimlari.

4. Atrof tabiiy muxitning boshkarish tizimi.
Tayanch iboralar: monitoring, atrof muxit monitoringi, ekalogik monitoring, kuzatish, nazorat,bashorat, boshkarish tizimi, axborot portreti, ob`ekt darajasi.
1.Monitoring deb, ma`lum vakt oraligida, kandaydir parametirni

uzgarishini kup marotaba ulchab kuzatishga aytiladi.



Monitoring - bu ob`ektni xolatini va uzgarishini uzok, muddatli kuzatishlar, baxolashlar, nazorat va bashorat kilish tizimidir.

Atrof muxit monitoringi deb, berilgan dastur asosida, tabiy muxitni, tabiy resurslarni, usimik va xayvonot dun¸sini, tabiy va astrologik faoliyat ta`sirida vujudga kelgan xolatlarni aniklash imkonini beruvchi, bir maromdagi kuzatishlarni bajarishga aytiladi.



Ekologik monitoring deganda, inson va biologik ob`ektlarni yashash muxitining ekologik xolatini (mikroorganizmlar, usimliklar va b.) doimiy baxolashni ta`minlovchi, ekotizimlarni xolatini va bir butunligin baxolashni, xamda talabdagi ekologik shartlar bajarilma¸tgan bulsa, ularni uzgartirish zaruratini aniklab beruvchi atrof tabiy muxiti tashkil etilgan monitoringi tushuniladi.
Ekologik monitoringni tuzilishi kuyidagicha:
- atrof tabiiy muxitdagi (a.t.m) fizik, kim¸viy va biologik

jara¸nlarni borishini atmosfera xavosini, tuprokni,

suvlar va boshka ob`ektlarni ifloslanish darajasini, xamda

buning okibatida xayvonot va usimlik dun¸siga bulgan

ta`sirlarni kuzatish;

- axolini a.t.m tugrisidagi kunlik va tezkoraxborot ta`minlashni tashkil etishi;

- a.t.m xolatini bashorat kilishi va ogox bulishi;


Ekalogik monitoringi (EM) asosiy maksadi kuydagilar:

- inson yashash muxiti va ekotizimlarni xolatini va yaxlitligini belgilovchi kursatkichlarni uzgarishlarini va uning okibatlarini anikdash;

- ekalogik shartlarbajarmasi, bu kursatkichlarni muvokdashtirish yullarini aniklash;

- yuzaga kelgan noxish xolatlarni tuzatish choralarini aniklash;

Ekologik monitoring ekotizimlar xolatini nazorat kdlishga, diagnostika va xoxish xodisalarni oldini olishga muljalangan.

1-rasm. ATMning EM ma`lumotlari ¸rdamidagi boshkarish tizimi. EM tizimi kuyidagi cheraraxar darajada kuriladi: ob`ekt (sanoat va b.) shaxar, tuman, viloyat, ulka, respublika, mintaka, davlat, kontinent, er shari.



Ob`ekt darajasiga o'arab, EM boshkarish tizimi xam uzgaradi. Masalan global EM maxsus tashkilot BMTning YuNEP orkali, Evropa kontinentida Evropa Ittifoqi direksiyasi orkali, Uzbekistonda esa tabiatni muxofaza kilishi kumitasi tomonidan boshkdriladi.
Boskichlarni bajarishni ketma-ketligi:
o'zgartirishga zarurat bulmasa monitoring k;ismlarining qaytarilishi; bitta uzgartirish bilan monitoring kismlarining k,aytarilishi.

2-rasm. EM tashkil etish va utkazish sxemasi.

Ob`ektni darajasiga karab, bu ob`ektdagi axborotlarin jamlash xarakteri va mexanizmi xam uzgaradi, ya`ni ekologik xolatni axborot portreti xam uzgaradi.

Ekologik xolatning axborot portreti, ma`lum xududning ekologik xolatini uning joyidagi kartografiyasi asosida xarakterlovchi ma`lum kenglikdagi ma`lumotlarning grafik tarzdagi ifodalarining



3. EMning asosiy vazifalari quydagilar;

- antropologik ta`sirlarining manbalari va omillarning kuzatishi;

- tabiy muxit xrlatini va undagi astralogik ta`sir natijasida ruy

berayotgan jarayonlarni kuzatish;

- tabiy muxitni bor xrlatini kuzatish;

- tabiy muxitni antralogik ta`sir natijasida uzgarishini bashorat

kilish;

- iste`molchini tabiatini muxrfaza k,mlish fvoliyati va ekalogik



xavfsizligi uchun uz vaktida axborot bilan ta`minlash va echimlarni qabul.

1 va 2 rasimlarda EM o'tkazilgandagi ma`lumotlar yordamida a.t.m. boshkarish tizimi, xdmda EM ni tashkil etish sxemasi kursatilgan. EM tizimida kuydagi ishlar amalga oshiriladi:

- kuzatish ob`ektami ajratib (anikdab) olish;

- ajratib olingan ob`ektni tekshirish;

- kuzatish ob`ektini tekshirish;

- kuzatish ob`ektini axborot modelini tuzish;

- ulchamlarini rejalashtirish;

- kuzatish ob`ektini xolatini baxolash va uni axborot modeliga

kiritish;

- kuzatish ob`ektinixrlatini uzgarishini bashorat kilish;

- axborotni iste`molchiga kulay shaklda etkazish.

yigindisiga aytiladi. Umuman olganda axborot portreti - bu berilgan ob`ekt yoki xududning ekologik geoaxborot tizimidir. Axborot portretining ishlash effekti unda yigilgan tizimni xarakterlovchi ichki va tashki parametrining soniga boglik buladi.
4.Atrof muxitning monitoring tizimiga kuyidagilar kiradi:

- Davlat EM tizimi (DEMT);

Radiosion xavfsizlikni nazorat kiladigan Davlat tizimi (RXNDT);

- Uzini ekologik komponentlarining uz ichiga oluvchi

tarmoklardagi EM;

- Urmon fondi va suv ob`ekti Davlat EM.

- Agrokimyoviy kuzatishlar xizmati va kishlok; xujalik

erlarini ifloslanishi EM.

- Inson yashash muxiti va uning salomatligi sanitar-gigiena

M. Davlat tizimi.

- Geologik muxit Davlat M.

- Er kadayri Davlat tizimi.

- Favkulotda xodisa axborot-boshkaruv tizimi.

Bu tarmoqlar M lari atrof muxitning aloxida komponentlari xolatini kuzatish va baxolashga karatilgan. (tabiiy resurslar). Ular ma`lum dasturlarga asosan amalga oshiriladi.

EM butun biosferani kamrab oladi.Ya`ni er planetasidagi atmasferani, gidrosfera va mitosferani yukrri kismini uz ichiga oladi.




Download 271,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish