7-mavzu. (4 soat) avtomobil yo`llari va shahar ko`chalarida harakatini tashkil etishning uslubiy asoslari va amaliy tadbirlari reja

7-MAVZU. (4 soat)


AVTOMOBIL YO`LLARI VA SHAHAR KO`CHALARIDA HARAKATINI TASHKIL ETISHNING USLUBIY ASOSLARI VA AMALIY TADBIRLARI
Reja.

1. 
   Yo`l harakatini tashkil etishning asosiy uslubiy yo`nalishlari.
   
2. 
   Yo`l harakatini operativ tashkil etish va ularga kerakli ma`lumotlarni to`plash.
   
3. 
   Chorrahalarda xavfsiz harakatni tartibga solishning amaliy tadbirlari.
   
4. 
   Rejadagi kichik radiusli egriliklarda xavfsiz harakatni tartibga solishning amaliy tadbirlari.
   

Tayanch so`zlar va iboralar: tezliklar bo`yicha ajratish; tasmalar bo`yicha ajratish; ixtisoslashtirilgan transport; qo`shimcha tasma; tormozlanish; tezlashish; og`ir yo`l sharoiti; avtomobil-traktor oqimi; to`xtab turish; harakatni boshqarish; avtomatik boshqarish; boshqarish tasnifi; mexanik kontaktli; induktiv magnitli; impulg`slab zondlash; nurlash; fotoelektrik; televizion; maxsus avtomobil laboratoriya; tishlashish koeffitsienti; mustahkamlik; ravonlik; g`adir-budirlik; yo`l qoplamasi.
Rejadagi kichik radiusli egriliklarda Xavfsiz harakatni tartibga solishning amaliy tadbirlari

O`zbekiston Respublikasi hududida joylashgan avtomobil yo`llarining ko`pchilik qismi tabiiy-iqlim sharoitidan kelib chiqqan holda, kichik radiusli bo`laklardan tashkil topgan. T.f.n., F.K.Beknazarov Toshkent, Qashqadaryo, Buxoro viloyatlaridagi II–IV darajali ikki tasmali 11307 km avtomobil yo`llarida joylashgan egri uchastkalardagi radius qiymatlarini tahlil qilib, II darajali yo`llarda 50 %, III darajali yo`llarda 60 % va IV darajali yo`llarda 65 % egri bo`lagidagi radius qiymatlari me`yorda belgilangan minimal me`yordan kichik bo`lishini aniqladi.

Avtomobil yo`lidagi egri bo`lakning radiusi qancha kichik bo`lsa, unda harakatlanish shuncha qiyinlashib, birinchi navbatda harakat tezligining pasayishiga, harakat yo`nalishining o`zgarishiga, transport oqimining zichlashishiga va YTHning ortishiga sababchi bo`ladi. SHuning uchun avtomobil yo`llaridagi egrilik radiuslarining SHNQ 2.05.02-07 ga asosan minimal qiymatlari cheklangan (7.7-jadval).

7.7-jadval

Avtomobil yo`lining darajasi	Rejadagi egrining eng kichik radiusi, m
	Asosiy	Tog`li joylarda
I	1200	1000
II	800	600
III	600	400
IV	300	250
V	150	125

Rejadagi tavsiya etilgan egrilik radiusining kamida 3000 m belgilanishi me`yoriy hujjatlarda belgilangan bo`lib, bunday radiusli egri bo`laklardan avtomobil harakatlanganda unga markazdan qochma kuch minimal ta`sir ko`rsatib, to`g`ri yo`l bo`lagida harakatlanishdan farq qilmaydi. Rejadagi egrilikning radiusi qancha kichik bo`lsa, egri uchastkada shuncha ko`p YTH vujudga kelishi mumkin (7.8-jadval).