4-мавзу. Материал харажатларининг ҳисоби режа

4-мавзу. МАТЕРИАЛ ХАРАЖАТЛАРИНИНГ ҲИСОБИ
Режа:
1. Материалларни бошқариш жараёни.
2. Материалларни харид қилиш, сақлаш ва ишлаб чиқаришга бериш.
3. Материалларни ҳисобга олишнинг узлуксиз ва даврий тизимини фарқлаш.
4. Ишлаб чиқаришга бериладиган материаллар таннархини аниқлаш: (ялпи идентификациялаш усули; LIFO усули (Last-in first-out, LIFO); ўртача қиймат усули (Average-cost, AVECO); FIFO усули (First-in first-out, FIFO); NIFO усули (next-in first-out, NIFO); меъёрий қиймат усули).

1. Материалларни бошқариш жараёни
Ишлаб чиқариш корхоналари фаолиятининг самарадорлиги ва давомийлиги кўплаб ички ва ташқи омилларга боғлиқ бўлиб, улардан бири материалларни самарали бошқариш ҳисобланади.
Материаллар деб, - ишлаб чиқариш жараёнида бир йилгача муддатда хизмат қилиб, ўзининг қийматини ишлаб чиқарилган маҳсулот (иш, хизмат)лар таннархига тўлиқ ўтказиб борувчи меҳнат предметларига айдилади.
Материалларни бошқариш деганда хўжалик фаолияти учун зарур бўлган материаллар миқдорини аниқлаган ҳолда, уларни етарли заҳирасини ташкил этиш ҳамда улардан самарали фойдаланишга доир вазифалар тушинилади.
Материалларни бошқариш жараёни қуйидагиларни ўз ичига олади:
- материалларни сотиб олиш бўйича шартномаларни тузиш;
- материалларни қабул қилиб олиш;
- материалларни ишлаб чиқаришга сарфлаш ёки ҳисобдан чиқариш.
Материалларни бошқариш хўжалик бухгалтерия ҳисоби ходимлари олдига қуйидаги вазифаларни қўйади:
- материаллар ҳисобини амалдаги Низом ва БҲМС талаблари доирасида юритилишини назорат қилиш ва юритиш;
- материалларни тўғри таснифлаш;
- материаллар заҳирасини ташкил этилиши устидан назоратни ўрнатиш;
- материалларни ҳаракатини ўз вақтида ва тўғри ҳужжатлаштирилиши юзасидан назоратни ўрнатиш ва уларни ҳисобини тўғри ташкил этиш;
- хўжаликнинг барча бўлимларида мавжуд материаллардан самарали фойдаланишни назорат қилиш ва уларни бутлигини таъминлаш;
- материалларни кирими ва сарфланишини тўғри баҳолаш;
- материаллар назоратини жавобгарлик марказлари бўйича ташкил этиш;
- материалларни ҳаракати тўғрисидаги маълумотларни умумлаштириш, таҳлил қилиш ва фойдаланувчиларга етказиб бериш;
- келгуси фаолиятга доир материаллар хариди, баҳоланиши ва сарфи бўйича тегишли тадбирларни ишлаб чиқариш.
Материалларни бошқариш ва ҳисобини ташкил этиш 4-БҲМС-“Товар моддий захиралари” ва 21-БҲМС билан тартибга солинади.