2-Ma’ruza. Yerning shakli va o‘lchamlari. Reja



Download 183 Kb.
bet1/4
Sana17.05.2023
Hajmi183 Kb.
#939798
  1   2   3   4
Bog'liq
2-Ma’ruza.


2-Ma’ruza. Yerning shakli va o‘lchamlari.
Reja:

  1. Yerning shakli va o‘lchamlari haqida yangi qarashlar.

  2. Sathiy yuza.

  3. Geoid.

  4. Referens ellipsoid.


Tayanch iboralar: Nyuton nazariyasi, qutblar, ellipsoid, gradus o‘lchash usuli, sathiy yuza, og‘irlik kuchi, dengiz sathidan balandlik, geoid, Listing, geologik o‘zgarishlar, shovun chiziq, referens ellipsoid, ekvator tekisligi, aylanish o‘qi, orientirlash, yer parametrlari, gravmetrik aniqlash, fizik geodeziya, Shubert, Krasovskiy ellipsoidi.

Yer shaklini va kattaligini (o‘lchamlarini) bilish yer yuzasini qog‘ozda tasvirlash, turli ilmiy va texnik ishlar olib borish uchun zarur. 1682 yili mashhur olim I. Nyuton (1643-1727) e’lon qilgan nazariya-butun dunyo tortishish qonuniga binoan, Yer o‘z o‘qi atrofida katta tezlik bilan aylanishi tufayli u shar shaklida bo‘lmay, balki ikki qutbi bo‘yicha siqilgan sferoid (ellipsoid) shaklida bo‘lishi kerak. Buni tekshirish uchun Fransiya Fanlar akademiyasi ikkita ekspeditsiya tuzdi. Ularning biri shimoliy Finlyandiya (Laplandiya) da, ikkinchisi esa Peruda bir gradus meridian yoyining uzunligini o‘lchadilar.


Bunda qutb yaqinidagi Laplandiyada bir gradus yoyning uzunligi (111,6 km) ekvator yakinidagi Peruda bir gradus yoyning uzunligi (110,6 km) dan katta ekanligi aniklandi. Bu xol Yer shar shaklida bo‘lmay, balki qutblar bo‘yicha siqilgan ellipsoid shaklida ekanini ko‘rsatadi. Shundan keyin Yerni ellipsoid shaklida deb, uning o‘lchamlarini aniqlay boshladilar. Ko‘ramizki, gradus o‘lchash usuli bilan yolgiz yer shari o‘lchamlarinigina emas, balki Yer sharini ham aniqlash mumkin.
Hozir gradus o‘lchash usuli tatbiq etilganda Eratosfen foydalangan yo‘l o‘rniga, fan yutuqlaridan foydalanib, quyidagicha ish tutiladi. Yer yuzasida bir meridianda yotuvchi A va V nuqtalardan bir samoviy yoritkich (yo’lduz)ga qarab (AN va BN), nuqtalarning zenit masofasi Z1 va Z2 o‘lchanadi (2.1-shakl.) yoki astronomik kuzatishlar orqali A va V nuqtalar kenglamasi aniqlanadi. AV=S masofa aniq o‘lchanadi. AN va BN parallel. OR=OR1=OQ=R- Yerning radiusi bo‘lsa, shakl bo‘yicha markaziy burchak yoki bo‘ladi. radian o‘lchovida olinsa, S=R , bo‘ladi; bundan
(2.1)
kelib chiqadi. Hozir gradus o‘lchashda shu usuldan foydalaniladi.

Download 183 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish