157. Дисперслаш усуллари

167. Синергизм, антоганизм, аддитивлик

Elektrolit aralashmalari bilan koagullash. Ikki yoki bundan ortiq
elektrolitlar aralashmasi bilan kolloid eritmaga birga ta’sir ettirishning uch xili
bo‘lishi mumkin (8.7-rasm):
1) elektrolitlarning jami koagullovchn ta’siri (additivlik);
2) bir elektrolit ikkinchisining ta’sirini susaytiradi (antagonizm);
3) bir elektrolit ikkinchisining ta’sirini kuchaytiradi (sinergizm)

Grafikning har bir o‘qida (11.7-rasmga qarang) elektrolitlardan birining
koagullash konsentratsiyasi qo‘yilgan, ya’ni ikkinchi elektrolit
bo‘lmaganda zolning tez koagullanishini yuzaga keltiradigan miqdori
100% deb qabul qilingan. Additivlik holda konsentratsiya 100% dan kam
bo‘lgan elektrolit bilan koagullashga harakat qilinsa, ma’lum miqdor
ikkinchi elektrolitdan qo‘shishga to‘g‘ri keladi, masalan, biridan
koagullovchi konsentratsiyasi 70% olinsa, ikkinchisidan 30% qo‘shishga
(jami 100%) to‘g‘ri keladi va hokazo. Elektrolitlarning bunday additiv
ta’siri a1 to‘g‘ri chiziq tarzida tasvirlanadi.
Antagonizmda elektrolitlar ta’sirida bir elektrolitning 70%
konsentratsiyasiga ikkinchisining koagullash konsentratsiyasi 30% emas,
balki ko‘proq, masalan 55% kerak bo‘lib chiqadi. Shunday qilib, ular jami
konsentratsiyalari 100% dan ortiq bo‘ladi. Bunday o‘zaro bog‘lanishni a2
egri chiziq ko‘rsatadi.
Nihoyat sinergizmda zolning tez koagulyasiyasi uchun bir
elektrolitning koagullovchi konsentratsiyasining 70% i, ikkinchi
elektrolitning koagullovchi konsentratsiyasidan 15% ini qo‘shish kifoya
qiladi (jami 100% dan kam). Bunday bog‘lanishga a3 egri chiziq to‘g‘ri
keladi.
Zollarni elektrolitlar aralashmasi bilan koagullashda odatda sinergizm
yoki antagonizm kuzatiladi: additivlik esa kam uchraydigan
hodisadir.Sinergizm hodisasiga qo‘shilgan elektrolitlardan hosil
bo`ladigan kuchli koagullash ta’siriga ega bo‘lgan ko‘p zaryadli kompleks
ionlar sabab bo‘lishi mumkin (Shulse-Gardi qoidasi)