10-mavzu. Kapital qo’yilmalar va kapital bozori. Korxonalar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish. Iqtisodiy renta

10-mavzu. Kapital qo’yilmalar va kapital bozori. Korxonalar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish.
Iqtisodiy renta. Biz yuqorida resurs qanchalik ko’p cheklangan bo’lsa, uning narxi ham shunchalik yuqori bo’lishini ko’rgan edik. Shuning uchun ham yuqori malakali mutaxassis har doim ortiqcha ish haqi oladi. Ushbu ortiqcha ish haqi iqtisodiy renta bo’lib, u ishchining qobiliyati yoki yuqori malakasi uchun to’lanadi.
Tarmoq mehnat bozorini ko’rib chiqaylik (13.17-rasm).




13.17-rasm. Iqtisodiy renta.
Muvozanat sharoitida (nuqta) ishchilar ish haqi oladilar. Lekin, malakali ishchilar ish haqi olib ishlashga tayyor bo’lsalar ham ish haqi olayaptilar (demak, ular oladigan iqtisodiy renta ga teng bo’ladi).
Minimal ish haqi (mehnat narxi) bilan bozorda shakllangan ish haqi o’rtasidagi farq iqtisodiy rentani tashkil etadi. 13.17-rasmda barcha ishchilar uchun ushbu ko’rsatkich uchburchak yuziga teng. Shuning uchun ham raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda iqtisodiy rentaning bo’lishi, tarmoqqa yangi ishchilarni kirib kelishini rag’batlantiradi. Raqobatlashuvchi tarmoqda uzoq muddatli oraliqda mehnat taklifi chizig’i absolyut elastik (gorizontal) bo’lgani uchun iqtisodiy renta bo’lmaydi. Lekin, noyob mutaxassislarning etishmasligi, iqtisodiy rentani uzoq muddatda ham saqlanib qolishiga olib keladi (amalda ishlab chiqarishda noyob mutaxassislarni jalb qilish uchun, ularga qo’shimcha ish haqi belgilanadi). Estrada yulduzlari, kino yulduzlari, mashhur sportchilar iqtisodiy renta oladilar. Quyidagi 13.18-rasmda ushbu holat ifodalangan.
Boshlang’ich ishchi kuchiga talab , taklif esa . Taklif elastik bo’maganda, ishchi kuchi narxi faqat talabdan bog’liq bo’ladi. Kinoaktyorning obro’i oshib borishi, unga bo’lgan talabni dan ga keskin oshiradi.
Shunday qilib, uning narxi dan ga ko’tariladi. Rasmda to’rtburchak yuzi iqtisodiy rentani ifodalaydi.