1. Organik moddalar ishtirokida boradigan reaksiyalar. Birikish, Almashinish, Ajralish reaksiyalari. Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari



Download 54,5 Kb.
Sana09.04.2022
Hajmi54,5 Kb.
#539848
Bog'liq
1. Organik moddalar ishtirokida boradigan reaksiyalar. Birikish,


Aim.uz



Organik birikmalarning reaksiyalari.
Reja:
1. Organik moddalar ishtirokida boradigan reaksiyalar.
2. Birikish , Almashinish, Ajralish reaksiyalari.
3. Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari.

Organik moddalar ishtirokida boradigan reaksiyalar quyidagi turlarga bo`linadi.


Birikish reaksiyalari:Bu reaksiyalarda tarkibida qo`shbog` yoki uch bog`I bo`lgan moddalar ishtirok etadi.
CH2 = CH2 + H –H →CH3 –CH3
CH2 = CH2 + Cl-Cl →CH2Cl – CH2Cl
CH≡CH + H- OH →CH3 – COH
CH2+ H- H →CH3 -CH2-CH3
۸
CH2 CH2
Birikish reaksiyalari bir xil molekulalar ishtirokida ham beradi , bunda yuqori molekulalar birikmalar hosil bo`ladi.
CH2 = CH2 + CH2 =CH2 + CH2 = CH2 → - CH2 - CH2 – CH2 – CH2 - CH2 -
Almashinish reaksiyalari:Bu reaksiyalar uglevodorodlar va ularning turli hosilalari va funksional gruppalar saqlagan moddalar ishtirokida sodir bo`ladi.

H3C – H + Cl – Cl →H3C – Cl + HCl


C6H6 + Br – Br →C6H5Br + HBr
2CH3COOH + 2 Na →2CH3COONa +H2


Ajralish reaksiyalari.Bu reaksiyalar uglevodorod va ularning turli hosilalari va funksional gruppalar saqlagan moddalar ishtirokida sodir bo`ladi:
Cl – CH2 – CH 2– Cl + Zn →ZnCl2 + CH2 = CH2 ( degalodenlanish)
H – CH2 – CH2 - OH →H 2O + CH 2=CH2 (degidratlanish)
H – CH2 – CH2 – H →H2 + CH 2=CH2 ( degidrogenlanish)
H – CH2 – CH2 – Cl →HCl + CH2 =CH2 ( degidrogalogenlanish)

Reaksiyalar ular natijasida hosil bo`ladigan moddalar turiga ko`ra ham xillarga bo`linadi Reaksiyalar moddalardagi kimyoviy bog`lanishning uzilish mexanizmiga ko`ra ham turlarga bo`linadi. Agar organik modda molekulasi tarkibidagi C-C , C+ C , C-H , C –X (X =F,Cl,Br, J ) bog`larini hosil qiluvchi elektron juftlari ajralish natijasida hosil bo`ladigan atomlar yoki qisimlar o`rtasida barobar taqsimlansa , gomolitik parchalanish deyiladi va radikallar hosil bo`ladi . Bunday reasiyalar radikal mexanizimli reaksiyalar deyiladi. Ko`pchilik ajralish , polimerlanish , birikish reaksiyalari radikal mexanizimli bo`ladi.


CH3H + Cl Cl →H3CCl + HCl
n CH2 – CH2 –→ CH2 – CH2 + CH2 – CH2 → - CH2 – CH2 – CH2 – CH2
Tarkibida juftlashmagan elektronni bo`lib , juda yuqori reaksion qobiliyatga ega bo`lgan , qisqa vaqt ichida mavjud bo`luvchi zarracha radikal deyiladi. Odatda radikallar H , Cl , CH3 , C2H5 yoki R holida belgilanadi.
Organik moddalar ishtirok etadigan reaks iyalar qatoriga oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari ham kiradi. Umuman organic moddalar tarkibidagi uglerod atomlarining oksidlanish darajalari C-4 dan C+4 gacha bo`lib bu uglerod atomlari oksidlovchilar ( asosan kislorod atomlari) ta`sirida oksidlanib , CO va CO2 hosil qilsalar , vodorod atomlari suv hosil qiladi. Bu moddalarning bevosita kislorod ta`sirida bo`ladigan oksidlanish reaksiyasida katta issiqlik va yorug`lik energiyalarining chiqishi “ yonish reaksiyalari “ deyiladi.
CH3 +5O2 →3CO2 + 4 H2O
C2O5OH + 3O2 →2 CO2 + 3 H2O

Shu bilan birgalikda “ sekinlik” va ohistalik bilan boradigan oksidlanish reaksiyalari ham boradigan oksidlanish reaksiyalari ham borki , ular natijasida organik moddalarning bit turdan boshqasiga o`tish kuzatiladi.


C2H5 OH + [ O] →CH3 -CHO + H2O
Etil spirit Sirka aldegidi
+3 +3
CH3 - CHO + [ O] →CH3 COOH
Sirka aldegidi sirka kislotasi
Qaytarilish reaksiyalarida molekula tarkibidagi uglerod tarkibidagi uglerod atomlarining oksidlanish darajasi kamayadi. Bu asosan vodorod atomlari birikish natijasida sodir bo`ladi. Bunday reaksiyalar tufayli aldegidlar , spirtlar to`yinmagan uglevodor odlar to`yingan uglevodorodlarga aylanadi.
C-2 H2+ = C-2 H2 + HO2 →C+3H+3 – C+3H+3
etilen etan
Tayanchso`z iboralar: kimyoviy reaksiya , orin olish , birikish , oksidlanish , qaytarilish
Topshiriqlar

  1. Organik moddalarning kimyoviy tuzilishini o’rganing.

  2. Izomeriya tushunchasini ta’riflang

  3. A. M. Butlerovning kimyoviy tuzilish nazariyasi o’qing
Foydalanilgan adabiyotlar

1. Z.Saidnosirova “Anorganik kimyo”
2. Raximov X.O. “Anorganik kimyo”
3. T.M. Mirkomilov “Umumiy kimyo”
4. G.P. Xomchеnko “Kimyodan masalalar”
5. O.S. Sodiqov. “Organik kimyo”



Aim.uz

Download 54,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish