1-misol. Har birining massasi 10 t dan bo`lgan ikkita fazoviy kema 100 m masofagacha yaqinlashishsa, ularning o`zaro tortishish kuchi f ning kattaligi qanday bo`ladi? Berilgan: Yechish

1-misol. Har birining massasi 10 t dan bo`lgan ikkita fazoviy kema 100 m masofagacha yaqinlashishsa, ularning o`zaro tortishish kuchi f ning kattaligi qanday bo`ladi?
Berilgan: Yechish: Fazoviy kemalarning o`lchamlari ular orasidagi
m₁=m₂=m=10t=10⁴kg; masofadan ko`p kichik deb hisoblab, ularni moddiy nuqta-
r=100m=10²m; lardek qaraymiz va quyidagi tortishish qonunidan
foydalanamiz:
F=?
Agar, m₁=m₂=m ligini hisobga olsak,
berilganlardan foydalanib, quyidagini topamiz:

Javob: F=6,67 ∙ 10^-7N.
2-misol. Tortishish maydonining Yer sirtidan 100 km balandlikdagi kuchlanganligi aniqlansin. Yerning radiusi va yer sirtidagi erkin tushish tezlanishi ma’lum deb topilsin.
Berilgan: Yechish: Yer tortishish maydoning kuchlanganligi
h=1000 km=10 ⁶ m (1)
ifoda yordamida aniqlanadi. Bunda m – yer sirtidan h
balandlikda joylashgan, sinayotgan jismning massasi. Shu
g=? jism va Yer orasidagi tortishish kuchi esa F quyidagicha aniqlanadi:
(2)
(2) ni (1) ga qo`yib quyidagini olamiz:
(3)
Yer ustidagi erkin tushish tezlanishi

ekanligini e’tiborga olsak, (3) quyidagi ko`rinishni oladi:
(4)
(4) dan kuchlanganlikni birligi chiqishi ko`rinib turibdi. Berilganlardan foydalanib quyidagilarni topamiz:

Javob:
3-misol. Yerning radiusi Oyning radiusidan 3,66 marta katta, Yerning o`rtacha zichligi Oyning o`rtacha zichligidan 1,66 marta katta. Agar Yer sirtidagi erkin tushish tezlanishi g ni ma’lum deb hisoblasak, Oy sirtidagi erkin tushish tezlanishi g_oy aniqlansin.
Berilgan: Yechish: Ma’lumki yer sirtidagi erkin tushish tezlanishi
quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
(1)
g=9,8m/s² Shuningdek Oy sirtidagi erkin tushish tezlanishi
G_Oy=? (2)
(2) ni (1) ga hadma-had bo`lib, quyidagini olamiz:

Agar ekanligini nazarda tutsak

Bundan
(3)
Berilganlar yordamida hisoblaymiz:

Javob:
4-misol. Yerning radiusiga teng balandlikda Yer tortishish maydonining kuchlanganligi va potensiali qanday o`zgaradi? Yer sirtida erkin tushish tezlanishi g=9,8 m/s² deb qabul qilinsin.

Berilgan: Yechish: Yerning sirtida Yer tortishish maydonining
kuchlanganligi: g_Yer=9,8m/s² (1)
Δg=? Yer sirtidan h=R balandlikdagi kuchlanganlik esa
Δu=? (2)
Ifodalar bilan aniqlanadi.
Kuchlanganlikni o`zgarishi esa
(3)
Bu yerda hamda (1) va (2) lar hisobga olingan.
(3) dagi minus ishora Yer sirtidan uzoqlasha borilgan sari tortishish maydonining kuchlanganligi kamayib borishini ko`rsatadi.
Yerning sirtida Yer tortishish maydonining potensiali:
(4)
Yer sirtidan h=R balandlikdagi potensiali esa:
(5)
Ifoda bilan aniqlanadi. Potensialning o`zgarishini topamiz:
(6)
Berilganlarni (3) va (6) larga qo`yib, quyidagini topamiz:


Javob: ,
5-misol. Agar fazoviy kema Yerdan 10 km/s boshlang`ich tezlik bilan uchirilgan bo`lsa, kemaning Yer radiusiga teng balandlikdagi tezligi qanday bo`ladi? Havoning qarshiligi inobatga olinmasin. Yerning radiusi R va Yer sirtidagi erkin tushish tezlanishi g ma’lum deb hisoblansin.