Zokirjon saidboboyev

baliqchilik, ovchilikva termachilik
bilan shug'ullangan, 
deyish mumkin.
Mezolit davriga kelib yer yuzidagi ulkan muzliklarning 
chekinishi natijasida iqlim o ‘zgardi va u hozirgi davrdagiga 
ancha o‘xshab qolgan edi. Muzlikning chekinishi 0 ‘rta Osiyoda 
h aroratning k o ‘tarilishiga ham da hayvonot va o ‘simlik 
dunyosida ham o‘zgarishlar yuz berishiga olib keldi. Bu davrda 
odamlar o ‘q-yoyni kashf etdilar. Eng katta yutuqlardan yana 
biri yowoyi hayvonlar — it, qo‘y, echki kabilarning qo‘lga 
o ‘rgatila boshlanib, xonakilashtirilishidir. Mezolit davriga kelib 
0 ‘rta Osiyoning ba’zi joylarida termachilikdan dehqonchilikka 
va ovchilikdan chorvachilikka o'tishning ilk kurtaklari paydo 
bo‘la boshladi.
0 ‘rta Osiyo tarixida 
neolit
davrining (yangi tosh asri) yuqori 
chegarasi miloddan awalgi VII, quyi chegarasi V-III ming yilliklar 
bilan belgilanadi. Bu davr 0 ‘rta Osiyoda uchta: Joytun, Kaltaminor 
va Hisor madaniyatlarining rivojlanishi bilan izohlanadi.
Joytun makoni Turkmanistonning Ashxobod shahridan 25 
km. shimoldagi tepalikda joylashgan bo‘lib, bir necha uydan tashkil 
topgan. Har bir uyda 5-6 kishidan iborat oila yashagan. Joytun 
qishlog‘ida 30 ga yaqin uy bo‘lib, ularda 150-180 kishi istiqomat 
qilgan, degan farazlar bor. Joytunliklar miloddan awalgi VI-V 
ming yilliklarda yashab, asosan dehqonchilik, chorvachilik, qisman 
esa ovchilikbilan shug‘ullanganlar. Ularda 
ona urug‘i
hukm surib, 
xo‘jalikda ayollaming mavqei baland bo‘lgan.
Kaltaminor madaniyatiga oid makonlar Xorazmning sobiq 
Kaltaminor kanali o‘zanidagi manzilgohlardan iborat. Ular ovchi 
va baliqchilarning qadimgi yodgorligi sanalib, Jonbos-4 nomini 
olgan. Bu yerda 120 nafargacha odam yashagan. Shuningdek, bu 
madaniyatga oid yodgorliklar quyi Zarafshon va Qashqadaryo
76

---

etaklaridagi Darvozaqir, Katta va Kichik Tuzkon, Qorong‘isho‘r, 
Poykent makonlarini o‘z ichiga olgan.
Hisor madaniyatiga oid yodgorliklar 0 ‘rta Osiyoning sharqiy 
hududlaridan, Hisor-Pomir tog‘larida topib o'rganilgan bo‘lib, 
ularning umumiy soni 200 dan ziyod (Tutqovul, Soysayyod, Quyi 
Bulyon, Darai Sho‘r, Gaziyontepa va hokazolar). Hisor mada­
niyatiga oid yodgorlikdar miloddan awalgi V-III ming yilliklarga 
oiddir. Aholi sopol idishlar yasab, asosan