Zokirjon saidboboyev

neandertallar
faqatgina Boysundagina yashamay, balki 
butun Surxon vohasiga tarqalgan ekanlar.
Faig‘ona vodiysi va unga tutash tog‘lik tumanlar ham ibtidoiy 
odamlar yashashi uchun hamma qulayliklaiga ega bo‘lgan. Shuning 
uchun vodiy va uning tog‘li tumanlarida tosh asri kishilarining 
makonlari uchraydi. Farg‘ona shahri yaqinidagi Oloy tizma 
tog‘larining shimoliy yonbag‘ridagi So‘x va Obishir bo‘yidagi o‘rta 
paleoUt davri yodgorliklari shular jumlasidandir.
Q o‘shni Tojikiston hududida ham o ‘rta paleolit davri 
yodgorliklari keng tarqalgan bo‘lib, ulardan eng mashhurlari 
Og'zikichik, Oqjar, Qora-Bura, Qayroqqum, Semiganj, Ko‘xi- 
Piyoz, Baypazin kabilardir.
Turkmanistonda tosh asri manzilgohlari kamroq topilgan. Buni 
awalo, Turkmaniston bilan 0 ‘rta Osiyoning boshqa, xususan, 
0 ‘zbekiston, Tojikiston, Qirg‘iziston o‘rtasida tabiiy sharoit 
jihatidan katta tafovut mavjudligi bilan izohlash mumkin. Barcha 
davr kishilari kabi tosh asri odamlari ham tabiiy sharoit, oziq-
73

---

ovqat va xom ashyo imkoniyati yaxshi bo‘lgan joylarda istiqomat 
qilganlar.
Qirg'izistonda tosh asri manzilgohlarining eng mashhurlari 
Tosson va Georgiy Bugor makonlari sanaladi. Shuningdek, 
Janubiy Qiig‘izistondagi Isfara daryosi vodiysidagi Xo‘jag‘ayr degan 
joydan ham o ‘rta tosh asri madaniyatiga mansub manzilgoh 
topilgan.
Janubiy Qozog‘iston yerlaridan ham ilk tosh asriga oid makonlar 
bilan birga o‘rta tosh asri yodgorliklari ham topib o‘rganilgan. 
Ularga Qorasuv, Sari Arka, Takali, Shabakti va boshqa 
manzilgohlami kiritish mumkin.
0 ‘rta paleolit davriga kelib qadimgi odamlar 0 ‘rta Osiyoning 
keng hududlariga tarqala boshlaydilar. Bu davda odamlaming 
turmush tarzida va mehnat qurollarida yangi unsurlar paydo 
bo‘ladi. Qurollarning turlari ko‘payadi. Bu davrning ijtimoiy 
hayotdagi eng muhim xususiyati shundaki, bu davrda ibtidoiy 
to'dadan urug‘chilik jamoasiga o‘tila boshlandi. Hozirgi zamon 
odamlariga o ‘xshash odamlar paydo bo ‘lishi uchun zamin 
hozirlandi.
0 ‘rta paleolit davri 0 ‘rta Osiyo hududlarida tabiiy iqlim o‘ziga 
xos bo‘lib, yozda ob-havo iliq va quruq, qishda esa sovuq va 
namgarchilik bo‘lgan. Bu davrning o‘rtalari va oxirlariga kelib 
shimoldan ulkan muzlikning siljib kelishi natijasida iqlim tamoman 
o ‘zgaradi. Natijada qadimgi odamlar turmush tarzida katta 
o'zgarishlar bo‘lib o‘tdi. Sovuq iqlim tufayli odamlar ko‘proq 
g‘orlarga joylasha boshladilar. Janubdagi kichik tuyoqli issiqsevar 
hayvonlar qirilib ketib,