Zokirjon saidboboyev

buyumlar, taqinchoqlar, dorivorlar, nasldor arg'umoqlar,
bir necha xil 
tuz, vino, bog‘dorchilik mahsulotlari, qazilma
boyliklarining
bir qancha turlari olib borib sotilgan.
102

---

VI 
asrning oxiri — VII asr boshlarida Arabiston yarim orolida 
yangi siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar sodir bolib, markaz- 
lashgan davlat birlashmasi vujudga keldi. Bu jarayonda shu davrda 
Muhammad payg‘ambar tomonidan asos solingan lsloni dini 
birlashtiruvchi vazifanibajaradi. Muhammad payg‘ambar vafotidan 
so‘ng, ya’ni 632 yildan so‘ng uning o‘miga davlatni xalifalar 
boshqaradi va bu davlat tarixga 
arab xalifaligi 
nomi bilan kiradi. 
Arab xalifaligi istilochilik yurishlari olib borib, tez orada Yaqin va 
0 ‘rta Sharqning boy viloyatlarini bosib oladi. Shu bilan birga 
arablar sosoniylar hududlariga ham yurishlar qilib, 651 yilda 
Marvgacha ctib keladi va bu yerda sosoniylarning so'ngi hukmdori 
Yozdigard III o‘ldirilib, bu sulola hukmronligiga chek qo‘yiladi. 
Mazkur hududda markazi Marv bo‘lgan Xuroson noibligi tashkil 
topadi va keyinchalik bu markaz arablarning 0 ‘rta Osiyoni istilo 
qilish maqsadidagi yurishlariga bevosita boshchilik qiladi. Arablar 
Amudaryoning shimolidagi yerlarni Movarounnahr, ya’ni 
daryo
oiiidagiyerlar
deb atashadi. Ulaming Movarounnahrdagi faoliyati 
ikki bosqichga
boiinadi:
1. Birinchi bosqichda arablar Movarounnahrda faqat talon- 
chilik va raqiblaming kuch-qudratini aniqlash maqsadida yurishlar 
olib borishadi.
2. Ikkinchi davrida arablar Movarounnahr hududlarida istilo­
chilik yurishlarini olib borishadi.
Arablarning Movarounnahrni istilo qilishi 704 yilda Xuroson 
noibligiga tayinlangan Qutayba ibn Muslim faoliyati bilan bog'liq. 
Qutayba o‘z faoliyatini 705 yilda Balxni va uning atroflarini bosib 
olishdan boshlaydi. Mazkur hududlarni bosib olgan Qutayba 706 
yilda Poykandni istilo qiladi. Arablarning keyingi yurishlari 
Buxoroga qaratilgan bo‘lib, 708-709 yildagi urushlardan so'ng 
Buxoro ham arablar qo‘l ostiga o‘tadi. Qutayba Samarqand 
yurishiga tayyorgarlik koi'ayotgan bir pavtda Xorazmda aka-uka 
xorazmshohlaming taxt uchun kurashlari nalijasida ichki nizolar