Zokirjon saidboboyev

shimol bug‘ulari, mamontlar, ulkan ayiqlar
paydo bo‘ladi. Bu esa jamoa bo‘lib ovchilik qilishning paydo 
bo‘lishiga turtki berdi.
Undan tashqari sovuq iqlim tufayli o ‘rta paleolit davri 
odamlari olovni kashf etdilar hamda sun’iy olov chiqarish va 
uni saqlashni o ‘zlashtirdilar. Bu esa mintaqamizdagi qadimgi 
odam lar ijtimoiy-iqtisodiy hayotida m uhim ahamiyatga ega 
bo‘ldi.
74

---

So'nggi paleolit bosqichi miloddan awalgi 40-12 ming yilliklami 
o‘z ichiga olib, 0 ‘rta Osiyoda bu daviga oid 30 dan ortiq makonlar 
ochilgan. Ulardan biri Ko‘lbuloq makoni Ohangaron shahridan 
10-12 km. g'arbda b o ‘lib, Chotqol tizm asining janubiy 
yonbag‘ridan chiqadigan Qizilolma soyining chap sohilidagi qir- 
adir ustida joylashgan. Shuningdek, Toshkentning g‘arbidagi 
Bo‘zsuv I makoni ham so‘nggi paleolit davriga oid ekanligi 
aniqlangan.
Samarqand shahrining markazida Siyobcha soyining o‘ng 
sohilidan so‘nggi paleolit davriga oid Samarqand makoni topib 
o ‘rganilgan. Bu manzilgoh madaniy qatlamlaridan gulxan 
qoldig‘i, ko‘mir parchalari, hayvon va o‘simlik qoldiqlari topilgan. 
Bu topilmalar mazkur manzilgohda istiqomat qilgan kishilaming 
ovchilik va termachilik bilan shug‘ullanganliklaridan dalolat 
beradi.
So‘nggi paleolit davriga doir makonlarga Xo‘jag‘or (Farg‘ona 
vodiysi), Shug‘nov (Pomir etaklari), Qorakamar (Tojikiston), 
Achisay (Qozog‘iston) yodgorliklari kiradi. Bu davrda odamlar 
tog‘li hududlarda yashabgina qolmay, vohalar bo‘ylab ham tarqala 
boshladilar. Tekisliklarda daryo va ko‘llar bo‘ylarida joylashib, 
qarindosh-urug‘chilik jamoalariga bo'linadilar. Natijada jamiyatda 
juft oilalar paydo bo‘lib, ular ayrim urug‘lami birlashtirib, urug‘ 
jamoasini tashkil etadilar.
Miloddan awalgi 12-7 ming yilliklar 
mezolit
(o‘rta tosh) asri 
deb atahb, bu davrga oid yodgorliklarga Machay (Surxondaryo), 
Obishir (Farg‘ona vodiysi), Markaziy Farg'ona, Bo'zsuv, 
Q o‘shilish (Toshkent), Aydabol, Jayronquduq (Ustyurt), 
Oshxona, Chilchorchashma, Darai sho‘r (Tojikiston) kabilar 
kiradi.
Machay g‘or — makoni Hisor tizmasining biri - Ketmon- 
chopti tog‘ining yonbag‘rida Machay daryosining o‘ng sohihdagi 
Yuqori va 0 ‘rta Machay qishloqlari oralig‘ida joylashgan. G ‘or- 
dan topilgan mehnat qurollari va paleontologik materiallar mi­
loddan awalgi VII-VI ming yilliklaiga mansub ekanligi aniqlangan.
75

---

Obishir I g‘or — makoni Haydarkon shaharchasida 4—5 km 
g‘arbda, Obishir V g‘or-makoni esa undan 200 metrcha g'arbda 
joylashgan. Har ikki g‘or - makondan topilgan ashyolarga 
asoslanib, Haydarkon — So‘x vohasidagi mezolit davrining ibtidoiy 
qabilalari