Zokirjon saidboboyev

71

---

UIBOB.
0 ‘RTA OSIYONING IBTIDOIY JAMOA YA ANTIK
DAVRDAGI TARIXIY GEOGRAFIYASI
1. 
О‘rta Osiyoning tosh asri manzilgohlari tarixiy
geografiyasiga tavsif
Qadimgi tosh asri uch davrga bo'linadi: 
ilkpaleolit, о ‘rta paleolit
va 
so ‘nggipaleolit.
0 ‘rta Osiyodagi qadimgi tosh asri manzilgohlari 
va ularning madaniy qatlamlaridan topilgan ashyolarga qarab hukm 
chiqarilsa, bu o‘lkaga odamlar juda erta kelib o ‘masha bosh- 
laganligini bihsh mumkin.
Ilk paleolit davri manzilgohlari Seleng'ur g‘ori va Ko‘lbuloq 
makonidan topib o‘rganilgan. Farg‘ona vodiysining So‘x tumanida 
joylashgan Seleng‘ur g‘oridan tosh qurollar va odamnikiga o‘xshash 
suyaklar topilgan. Tadqiqotchilaming fikricha, Seleng‘ur topilma- 
larining yoshi 1 million yildan ziyodroqdir. Ko‘lbuloq makoni 
hozirgi Toshkent viloyatining Ohangaron tumani hududida bo‘lib, 
Chotqol tog‘ining janubiy yonbag‘rida, Qizil olma soyining chap 
sohilidagi Ko‘lbuloq degan manzilda joylashgan.
Ilk paleolit davri manzilgohlariga Tyanshan etaklaridagi 
Onarcha (Qiig‘iziston) hamda Pomir etaklaridagi Qoratov (janubiy 
Tojikiston) makoni ham kiradi. Bu davrda ahoU asosan, ovchilik 
va baliqchilik bilan shug‘ullanganligini topilgan har xil ashyoviy 
buyum va suyak qoldiqlari tasdiqlaydi.
Ilk paleolit davri odamlari kichik daryo bo‘ylari va buloqlar 
yonida o‘zlariga makon qurganlar. Iqlim issiq bo‘lganligidan turar- 
joylarga ham ehtiyoj bo‘lmagan.
0 ‘rta paleolit davriga oid dastlabki yodgorlik Teshiktosh 
g‘or makonidan topilgan. Bu makon Surxondaryo viloyatining 
Boysun tumanidagi Boysun tog‘ining janubiy yonbag‘ridagi
72

---

Turgandaryoning Zavtalashgansoy darasida joylashgan. G ‘or 
shimoli-sharqqa qaragan bo‘lib, kengligi old qismida 20 metr, 
chuqurligi 21 metr va balandligi 9 metrdir. Teshiktosh g'orini 
kavlash natijasida 5 ta madaniy qatlam borligi aniqlangan. 
Madaniy qatlamlardan 2859 ta toshdan yasalgan mehnat 
qurollari topilgan. Ularning xo‘jaligida ovchilikning o‘mi katta 
bo‘lgan. Teshiktoshliklar yashagan Boysun tog‘lari yowoyi 
mevalarga boy bo‘lgani bois, aholi termachilik bilan ham 
shug‘ullangan.
Boysundagi yana bir g‘or-makonlardan biri Amir Temur 
g‘oridir. U Teshiktosh g‘oridan uzoq bo‘lmagan yerda joylashgan. 
Bu manzilgohdan topilgan mehnat qurollari ham odamlaming 
ovchilik hamda termachilik asosida kun kechirishganidan guvohlik 
beradi.
Keyingi davrda arxeologlar Surxondaryo vodiysining turli 
joylaridan, xususan, To‘palang daryosi bo‘ylaridan o‘rta paleolit 
davri kishilarining mehnat qurollarini topganlar. Demak, bu davr 
k i s h i l a r i