Zokirjon saidboboyev

bronza davri
miloddan awalgi III ming yillikdan
I ming yillikning boshlarigacha bo‘lgan davmi o‘z ichiga oladi. 
Bronza — mis bilan qalay qotishmasidan iborat. Bu davrda dehqon­
chilik va chorvachilik 0 ‘rta Osiyo xo‘jaligining asosiy sohalari 
bo‘lgan. Metalldan ishlangan qurollar qadimgi iqtisodiy va ijtimoiy 
taraqqiyotni tezlashtirgani bois 0 ‘rta Osiyo cho'llarida yashagan 
qabilalar boshqa aholidan ajralib chiqadi va asosan chorvachilik 
bilan mashg‘ul bo‘ladi. Chorvachilikning dehqonchilikdan ajraUb 
chiqishi dastlabki mehnat taqsimotidir. Bu jarayon miloddan awalgi
II ming yillikda yuz berdi.
78

---

Janubiy Turkmanistonda bronza davriga oid madaniyat ikki 
bosqichga bo‘linadi. Bulardan birinchisi Nomozgoh IV-V ilk va 
rivojlangan bronza davri bo‘lib, miloddan awalgi III ming yillikning 
o ‘rtalari-II ming yillikning birinchi yarimiga mansubdir. 
Yodgorliklari asosan g‘arbda Qizil Arvat shahridan boshlab, 
sharqda Tajan daryosi va quyi Murg‘ob bo‘ylarigacha tarqalgan. 
Ikkinchisi Nomozgoh VI so‘nggi bronza davri bo‘lib, miloddan 
awalgi II ming yillikning ikkinchi yarmiga oiddir. Uning 
yodgorliklari Kopetdog‘ atrofi va quyi Murg‘ob vohasida 
joylashgan. So‘nggi bronza davrida Janubiy Turkmanistonning 
turli hududlariga 0 ‘rta Osiyoning shimoliy dashtlaridan kelib 
chiqqan chorvador qabilalar tarqalgan.
Surxondaryo, Zarafshon vohasi va Xorazmda ham bronza 
davri yodgorliklari topilgan. Surxondaryo issiq iqlimli o‘lka bo‘lib, 
shimol, shimoli-g‘arb va sharqda Hisor, Ko‘hitog‘, Bobotog‘, 
janubda Amudaryo bilan chegaralangan. Qadimgi sug'orish yerlari 
tog‘ tizmalariga yaqin joylashgan. Bu hududdan Sopollitepa, 
Jarqo‘ton manzilgohlari topib o‘rganilgan.
Quyi Zarafshonning bronza davri yodgorliklari Zamonbobo 
ko‘li yaqinidan topilgan bo‘lib, Zamonbobo madaniyati nom bilan 
ataladi. Zamonboboliklar chaylasimon kulbalarda istiqomat qilib,