Ўзликни англаш завқи



Download 1,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/79
Sana26.02.2022
Hajmi1,69 Mb.
#471323
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   79
Bog'liq
o\'zlikni anglash zavqi



Шавкат Раззоцов
ехуд
Сизни узгартирадиган китоб


Ш авкат Раззоков
УЗЛИКНИ АНГЛАШ ЗАВКДО
ехуд 
Сизни узгартирадиган китоб
C h o 'Ipon n o m idagi-m athaa ijodiy uyi
Ташкент
-
2014


УУК: 159.9 
КБК 84(5У)7 
Р18
Масъул мууаррир

Му^иддин Омон
Р18 
Раззоков Ш. Узликни англаш завки:/Ш. Раззоков. — Т.:
Cho'lpon nomidagi NMIU, 2014. - 96 б.
ISBN 978-9943-05-631-2
УУК: 159.9 
КБК 84(5У)7
ISBN 978-9943-05-631-2
© Ш авкат Раззоков, 2014 
© Cho'lpon nomidagi NMIU, 2014


КАЛБНИ 
УЗГАРТИРАДИГАН КИТОБ
Азиз китобхон, уйлаймизки, Сиз сунгги йилларда оламга маш- 
хур мутафаккирлар, 
донишмандлар хамда психолог олимларнинг ил- 
мий 
тавсиялари, 
хаётий 
тажрибалари 
асосида тайёрланаётган, 
инсон 
шахсияти, 
рухий 
олами, 
ижтимоий 
муносабатларининг 
шаклланиши 
ва 
умуман 
борликка 
муносабати 
борасидаги 
китобларни 
кузатиб 
бормокцасиз.
Бинобарин, хар бир киши муайян ёшга кириб, аклини таниган- 
дан сунг, уз туйгуларини, тафаккур тарзини, теграсидаги кишиларга, 
оиласига, 
якинларига 
муносабатларини 
бир 
кур 
назардан 
утказиб 
олишга эхтиёж сезади.
Ва шу эхтиёж хосиласи уларок, бу оламда, ижтимоий маконда уз 
макомини 
аникдайди. 
Айни 
шу 
изланишлари 
жараёнида 
«Мен 
узи 
кимман, 
кандай 
одамман? 
Ота-онага кобил 
фарзанд 
була олдимми, 
уз фарзандларим олдидаги оталик-оналик бурчимни тукис адо этяп- 
манми? Бу ёруг дунёга нега келганман, максадим, маслагим нима- 
лардан иборат? Утган йиллар ичида нималарни йукотиб, нималарни 
кулга 
киритдим? 
Келажагимни 
кандай 
куришим 
лозим? 
Инсоний 
бахт-саодат, 
баркамоллик 
деган 
тушунчаларга 
кай 
даражада 
дахлим 
бор?» — дея уйланиб колади. Ва бу нихоятда табиий ва инсон умри- 
нинг мазмунини белгилаб бергувчи жараёндир.
Амалиётчи психолог Шавкат Раззоковнинг «Узликни англаш зав- 
ки ёхуд Сизни узгартирадиган китоб» номли ушбу китоби Сиз азиз- 
ларга 
уз-узингизни, 
аникроги 
узлигингизни 
таниб 
олишингизда 
бе- 
гараз кумакчи ва дастуруламал булади, деган умиддамиз.
Зеро, 
муаллиф 
мазкур 
асарида хеч 
бирингиздан зигирча 
фарк 
килмайдиган, худди сиз яшаётган замон ва маконда, айнан Сизнинг 
шахрингизда, 
эхтимол 
махалла 
ёки 
кдшлогингизда 
умргузаронлик 
килаётган уз кахрамонининг ажойиб ва гаройиб саргузаштлари, аник­
роги 
унинг 
аклли 
хамсухбати 
булган 
«Инсоннинг 
рухий-психоло- 
гик 
холатини 
кузатиш, 
тахлил 
ва 
шархлаш 
оркали 
тадкик 
этиш 
максадида» ихтиро 
килинган робот билан бир неча ой мобайнида 
давом 
этган 
мулокотлари 
воситасида 
хеч 
кандай 
танбеху 
дашном- 
ларсиз, ваъзхонлигу панд-насихатларсиз Сизни узлигингизни кашф
3


этишга, бу фоний дунёда аслида кимлигингизни билиб олишга даъ- 
ват килиб аввало калбингизни, кейин эса феълингизни тахрир кила- 
ди, 
барча 
кусурлардан 
тозалайди, 
уй-фикрларингизни, 
узлигингиз 
ва 
умуман 
шахсиятингизни 
яхши 
томонга 
узгартиришга 
муваффак 
булади.
Бундай 
бироз 
баландпарвозрок, 
баъзи 
бир 
реклама 
роликлари- 
даги 
каби 
гайриоддий 
таърифу 
тавсифимизга 
ишонгингиз 
келмаяп- 
тими? Унда мархамат, 
Сизни узгартирадиган китоб 
сахифалари му- 
толаангиз учун мунтазир...
Му^иддин Омон
— 
Узбекистон Ёзувчилар
уюшмаси аъзоси, шоир, таржимон, ношир.
4


“Кечаги кундан урганинг,
бугунни яшанг, эртадан
умид килинг. Энг мух,ими -
савол 
беришдан тухтаманг.”
Альберт Эйнштейн
Танишув
Дустимни излаб ишхонасига бордим. Жойида йук экан. Унинг 
кабинетига кириб бироз кутишга тугри келди. Чеккада турган курсига утириб 
хонани куздан кечира бошладим ва бир бурчакда турган одам шаклидаги 
роботни куриб колдим. Дустим янги машина устида ишлаётганлигини айтган 
эди. Лекин бу ускуна робот эканлиги хаёлимга келмаган экан. Темирдан ясалган 
булса хам кузлари худди тирик одамникига ухшайди. Тикилиб караган сайин, 
кизикишим ортаверди. Бир фурсат махлиё булиб уни томоша килдим.
Нимагадир кайфиятим кутарилди ва урнимдан туриб икки букилиб: - 
Ассалому алайку-ум!, - деб роботга таъзим килдим. Х,али гавдамни кутаришга 
хам улгурмаган эдим-ки, “Ваалайкум ассалом”, деган гулдураган овоздан 
сесканиб кетдим. Не куз билан курайки, гапираётган - робот экан.
-Мен роботман. Сен кимсан? - деди робот, бирданига жон кирган 
кузларини чараклатиб.
Астагфируллох... Бунча кузлари одамнинг ичига кириб кетмаса. Бир 
амаллаб эсимни унглаб олдим ва узим билмаган холда:
-Мен одамман, - деб жавоб бердим, интикиб.
Роботдан садо чикмади. Нима бало, дустим бу роботга келган мехмонлар 
билан хазиллашиш учун факат биргина гап ургатиб куйганмикин? Агар шундай 
булса, хазил менга ёкмади. Узимни худди калака килингандек сездим ва роботга 
караб пичинг килиб куйдим:
-Х,ов кугирчок;, биров билан гаплашиш учун лампочкалар такилган 
симёгоч эмас, одам булиш керак, тушундингми?!
Лекин бир дакика утар-утмас уялганимдан юзим кизарганини сездим, 
чунки кузини мендан узмасдан караб турган робот яна тилга кирди ва у айтган 
гапдан кейин огзим бир фурсат очик колди.
-Мен шунчаки жавобингни тахлил килаётган эдим, - деди у. Тугри, сен 
одамсан. Лекин бугунги кунда Ер юзида одамлар сони 7 миллиарддан 
ошган. Сенинг улардан нима фаркинг бор? Сен кимсан?
Очик колган огзимни бир амаллаб юмдим, лекин аъзои-баданимни совук 
тер босди. Узини яккаю ягона ва бетакрор деб хисоблаб юрган одамга бунака 
гаплар худди мих кокаётганда болгани нохос бормогига ургандек таъсир килар 
экан. Азбарои Худо, узимни йукотиб куйдим. Лекин негадир буни роботга 
сездирмасликка харакат килиб, сохта табассум билан:
-Мен эркакман,-дедим.
Жавобимга нима дейиши мумкинлигини уйлаб турганимда у яна тилга 
кирди.
-Бу гапингдан хам аслида кимлигингни англаб булмайди, - деди у. Чунки 
одамлардан ташкари барча тирик жонзотлар х,ам икки жинсга булинган ва
5


бу маънода уларнинг сендан фарки факат паспорти йуклигида. Сен 
кимсан?
Бу сафар бироз энсам котгандек булди ва мен уз исми шарифимни айтдим. 
Робот яна бир дакика уйланиб колди ва лукма ташлади:
-Бугунги кунда сенинг исминг ва фамилиянг билан яшаб юрганлар 
сони факат Узбекистоннинг узида роппа роса 179 та. Сен уларнинг кайси 
бирисан?
Уйланиб колдим. Бирок бу уйланганим имтихонда берилган, умрингда 
эшитмаган масала устида уйлашга ухшаб кетарди. Чунки робот айтаётган бу 
“фаннинг” “ф”харфи билан хам таниш эмасдим. Худди буни сезгандек робот 
бир пас жим турди-да, кейин бир маромда, лунда-лунда килиб гапира бошлади:
-Исми 
шарифинг, 
касби-коринг, 
феъл-атворинг, 
одатларинг, 
кизикишларинг хам сенинг кимлигингни билдирмайди. 
Нега деганда 
“фалончиман, фалон жойда ишлайман, фалон ишлар килганман” дейдиганлар 
хам, сеникидай билим ва тажрибга эга булганлар хам, сенга ухшаб турмуш 
кечирадиганлар хам сон-саноксиз. Хдттоки, одамзод тарихида яккаю-ёлгиз 
хисобланган буюк шахсларни хам бошка биров билан адаштириш мумкин. 
Тарихда иккита Искандар Зулкарнайн, учта Сукрот, туртта Афлотун яшаб 
утган. Сен кимсан?
Роботнинг саволига жавоб бериш у ёкда турсин, каердалигимни хам 
унутиб куйдим. ^анча вакт утганини билмадим, нихоят нима деяётганимни 
узим хам яхши англамаган холда:
-Шунчаки яхши одамман, - дедим ва уйламай отган гапим нишонга тегар 
деган умид билан куз тагидан аста унга караб куйдим. Лекин нишон умуман 
бошка томонда экан шекилли, унинг чиройли кузлари чакнаб:
-Бунга гумоним йук, - деди. Лекин мен сендан кандай эканлигингни эмас, 
кимлигингни сураяпман. ^олаверса, дунёдаги энг ёвуз кимсалар х,ам узини 
“яхши одамман” деб хисоблайди. Шу вактгача “Мен ёмон одамман” деб 
факат Хужа Насриддин айта олган. Сен эса Хужа Насриддинга 
ухшамайсан. Шундай экан, кел, яхши-ю ёмонларни, хушфеъл ва 
бадфеълларни, машхур ва оддийларни хам тинч куяйлик. Шахсан сен 
кимсан?
Бу темир-терсак тагин хазил хам килади-я. Турт томонга таркалиб, мендан 
тобора узоклашиб бораётган фикрларим нихоят тухтаб мен томонга 
угирилишди. Майли, мана сенга хазил.
-Мен севгилимнинг ёриман, - дедим ясама кувнок охангда ва унга караб 
тиржайиб куйдим.
Робот жимиб колди. Бу сафар робот тушунмаган нарсага тил теккиздим 
назаримда. Х,а, тугри-да, мия урнига микросхема, юрак урнига гидравлика 
урнатилган машина севги нималигини, ёр кимлигини каердан билсин.
-Хой, 
япониялик кариндош, - дедим захархандалик билан. Дамингиз 
ичингизга тушиб колди, нима бало ёки дисководингиз ишдан чикдими?
Лекин пичинг ва захархандалик хатто темирни хам гапиришга мажбур 
килар экан. Ичидан худди пашша “зингиллаши”га ухшаган сас чикариб турган
6


робот бир-икки дакикадан кейин тилга кирди ва сухбатимизни тухтаган 
жойидан давом эттирди:
-Ундай холда сен севимли ёр булишдан олдин Ким булгансан? 
^олаверса, вакт утиб, “Мен севгили ёрман” деб айтишга уяладиган ёшга 
етганингдан кейин Ким буласан?
Бу гап менга ёкмади. Жавоб бермадим. Одам шаклидаги бу галати 
мосламадан курка бошлаганимни сездим ва бундай шароитда жуфтакни 
ростлаш энг маъкул ишдек туюлди. Секин эшик томонга бурилдим ва оёк учида 
бир икки кадам ташлаган эдим робот кетимдан гап отди:
-Балки сен узингни “Худонинг бандасиман, мусулмонман” деб 
хисобларсан?
Бу гап диккатимни тортиб, баданимга жон киритгандай булди. Тухтаб 
аста унга карадим. “Узинг биларкансан-ку, ярамас, нима килардинг мени шунча 
кийнаб” -дедим ичимда. Нимага олдинрок шуни айтмабман, деб турган эдим у 
гапини давом эттирди:
-Сенга бу гап маъкул булганга ухшайди. Жуда яхши. Демак сен 
узингни Аллохнинг итоаткор кулиман деб хисоблайсан. Бу дегани сен 
Парвардигорнинг амрларига буйсунасан. Яъни: шукрни биласан, тилинг ёки 
кулинг билан бошкаларга озор етказмайсан, дунё неъматларига хирс 
куймагансан, нафсингга кул эмассан, бировларни гийбат килиб бошкаларга 
хасад килмайсан, ёлгон гапирмайсан, бировнинг хаккини емайсан, хеч кимга 
нафрат билан карамайсан. Шундайми?
Мен лом-мим дея олмадим. Мендан садо чикмаганидан кейин робот бу 
мавзуга хам нукта куйди:
-Агар шундай булса сен фариштасан ва сен Ерда эмас, осмонда 
булишинг керак эди. Лекин сен Ердасан, унда сен кимсан?
Мен тошдек котиб туравердим, у эса узининг хеч кандай эътирозга жой 
колдирмайдиган мулохазаларини давом эттирди:
-Эхтимол, сен узингни “ота-онамнинг фарзандиман” дерсан? Ундай булса 
узингни дунёда эмас, мамлакатда эмас, лоакал уз махаллангдаги барча 
“фарзандман” деб юрганларнинг энг муносибиман деб айта оласанми?
“Юрагимнинг энг нозик жойидан тутдинг-ку, номард”- деб кунглимдан 
утказдим.
-Ахир сен узингни дунёда ягона, энг муносиб, энг яхши, энг аклли деб 
хисоблайсанку, - давом этди у. -Хуш, сенинг бошкалар орасида 
ягоналигинг, бетакрорлигинг нимада? Атрофингдагилар сени бошига 
кутариб юришибдими ёки кандай ажойиб одам эканлигингни билмаганликлари 
туфайли кадрингга етишмаяптими? Майли, сенинг кадрингга етмаганларни 
куйиб турайлик. Х,уш, Сен узинг учун кимсан?
Мен индамадим, чунки бунаканги савол умримда хаёлимга келмаган. 
Лекин нима учун тугри гап тукканингга ёкмаслигини бир зумда аник тушуниб 
етдим ва узимни худди кучанинг кок уртасида ялонгоч холда колган одамдек 
сезиб, саросимага туша бошладим.
-Ажабо, - деди мендан жавоб чикмаслигини сезган робот, - нахотки сен 
узингни кимлигингни билмасанг, нахотки бу тугрида уйлаб курмаган булсанг?
7


Бу тугрида уйлашга хали эртами, ёки аксинча, энди кеч булдимикин? Хдкикатан 
хам бир сабаби бордир. Лекин хайратланарлиси - 
сен бу тугрида уйлаб 
курмаганингда эмас. Хайратланарлиси шундаки, узингнинг кимлигингни 
билмасдан туриб, бошкаларнинг кимлигини билишингда, уларнинг 
устидан хукм чикара олишингда, яъни яхшини ёмондан, акллини 
аклсиздан, туFрини нотуFридан ажрата олишингда. Ёки сен бундай 
килмайсанми?
Робот гапни каерга бураётганлигини унчалик англамадим ва якин орада ит 
борлигини сезган мушукдек кузларимни хар томонга аланглатиб туравердим.
-Х,а, сени билмадиму, лекин купчилик одамлар бир умр шундай килиб 
келишади, - давом этди у. Болалигидан бошлаб “яхши” дуст ахтаришади, 
“ёмонларни” эса нафакат рад килиш, балки пайти келганда, кучи етса адабини 
хам беришга харакат килишади. Одамларнинг аксарияти кимнинг Ким 
эканлигини жуда яхши биламан деб уйлашади, айникса уз якинларини. 
Улар уз ога-иниларини ва фарзандларини нафакат Ким эканлигини, балки 
келажакда Ким булиши кераклигини хам аник биламан, деб хисоблашади. Кези 
келганда уз тасаввури буйича уларга “тугри тарбия бериш”га “тугри йулга 
солиш”га хам харакат килишади. 
Узининг кимлигини билмасдан туриб 
якинларини кимлигини билишлари хали холва. Улар хатто етти ёт бегона 
булган душманларини хам Ким эканлигини яхши билишади. Аник 
билмасалар уларга нафрат билан карамаган булардилар.
Мен тарашадай котиб колдим, чунки роботнинг гаплари каминага хам 
тегишли эди.
У кузларини чакнатиб, хар бири юрагимга пичокдек санчилаётган 
гапларини давом эттирди:
-Одамлар жуда антика мавжудот, чунки узлари билмаган сохада хакамлик 
кила олишади, уз уйида эса узларини хакамлар хайъатининг раиси деб 
хисоблашади. “Сохани” билмасликлари рост, чунки узини кимлигингни 
билишмайди. Узини билмаган одам уз якинларининг кимлигини кандай 
килиб билиши мумкин?
Мен яна индамадим. Умримда биринчи бор огзим куриб, тилим томогимга 
ёпишиб колганини аник сездим, бу худди ёмон туш курганингда хавфли жойдан 
кочиш керак булган пайтда балчикдан оёгингни кутариб ололмагандек булар 
экан.
-Кимлигингни билмасдан туриб кандай яшаяпсан, умрингни, бебахо 
вактингни нималарга сарфлаяпсан? ^аерга ва нима максадда шошаяпсан? 
Бугун узингни ким эканлигингни билмасдан эртага Ким булмокчисан?
Ёки келажакда “фалончи” булмокчимисан? Лекин эртага фалончи булиш учун, 
бугун Ким эканлигингни билишинг керак-ку! Чунки келажакда бахайбат фил 
булишни орзу килаётган кичкина маймунча эртага филга айланишига ишониш 
кийин. Шунинг учун кел, пуч ё^ о к л ар н и санашга вакт сарфламайлик. Сен 
кимсан? Узингнинг кимлигингни билмасдан туриб, бошкалар сени ким 
деб хисоблашини истайсан?
8


Аъзои-баданим музлаб кетди, пешонамни эса тер босди. Робот менга 
бошдан оёк разм солди, кейин менга рахми келгандай килиб, бироз пастрок 
товушда фикрини давом этди:
-Сен бу саволларга эртами-кечми, бари бир жавоб топсанг керак. Сабаби 
фил ва маймунлардан фаркли уларок сенга акл-заковот деган неъмат шуни 
билиш учун ва келажакда хакикатан хам бетакрор эканлигингни намоён этиш 
учун берилган. Сен хозирча узингнинг кимлигингни билишни истамаслигинг, 
бу тугрида бош котирмаслигинг мумкин, албатта. Бу сенинг ихтиёрингда. Лекин 
гап шундаки, 
узини кимлигини билмаганлар азал-азалдан узини 
билганларнинг хизматини килишдан, ёки уларга таклид килишдан бошка 
ишга ярамаган, узининг эмас, бошкаларнинг акли билан хаёт кечиришган 
ва, охир-окибат бундай одамларнинг дунёга келгани хам, кетгани хам хеч 
кимни кизиктирмаган. Сенинг хаётинг хам шундай кечишига рози 
булармидинг?
Шу вактгача коккан козикдай турган булсам, бу гаплардан кейин 
“коккан козик” ерга, бошим эса елкам ичига кириб кетди десам хам булади.
-Бу хол сени кониктирадими? - яна суради робот.
Бошимни “кокилган ердан” чикариб секин унга карадим. У хамон 
мендан кузини узмай, жавоб кутарди.
-Бундай хаёт сени кониктирадими?
Индамасам у эрталабгача шу саволни такрорлайверадигандек туюлди. 
Мен “йук” деган маънода бошимни аста иргатиб куйдим.
-Майли, 
уйлаб 
кур, 
кимдир 
келаяпти..., 
хохласанг 
кейин 
гаплашамиз, - деб унинг чакнок кузлари учиб, кугирчокдарникидай нурсиз 
котиб колди.
^акикатан хам, бир дакика утар-утмас хонага дустим кириб келди. У 
хойнахой менинг юз-кузимда одатда менга хос булмаган кандайдир 
аломатларни пайкади шекилли, чунки хол-ахвол сурашганимиздан кейин, менга 
куз кири билан бир муддат тикилиб караб:
-Тинчликми? - деб суради.
Мен беихтиёр рупарамдаги бурчакда турган роботга караб:
-Х,а, ха, хаммаси жойида, - деб мингиллаб куйдим.
Гапимиз хеч ковушмади. Тугрисини айтсам, нима учун келганлигим 
эсимдан чикди. Шунчаки хайрлашиб кетаверишим дустимда рухий ахволим 
тугрисида шубха тугдириши аник эди. Бирок, канчалик тиришмайин, биронта 
тутурикли гап таполмадим. Нихоят бор журъатимни йигиб:
-У, анака..., бизни эшитмаяптими? - деб, роботга ишора килдим.
Дустим менга худди “ковун тушриб куйган” биринчи синф боласига 
карагандай нигох ташлаб:

Эсинг жойидами, бу бор йуги электрон ускуна-ку, эшитмаяптими 
деганинг нимаси?! - деди ажабланиб. Колаверса, бу шунчаки экспериментал 
нусха, хали тайёр эмас. У Шароф Бошбековнинг роботидай* булиши учун хали 
анча вакт керак. Нимага сураяпсан узи?
* Бу ерда Ш.Бошбековнинг “Темир хотин” асарига ишора килинган.
9


Мен ноилож тутликиб тортиниб робот билан “бир-икки арзимас гапларни” 
гаплашганимизни ва унга шунчаки кизикиб колганлигимни айтишга мажбур 
булдим ва онда-сонда келиб, робот билан сухбатлашиб турсам буладими? - деб 
сурадим.
У менга узок тикилиб, уйланиб колди, кейин: - Майли, техника ишкибози, 
мен хар куни соат учдан туртгача лабораторияда буламан, бекор вактинг куп 
булса келиб гаплашавер, лекин роботга ва бошка ускуналарга кул теккизма, 
хупми? - деб урнидан турди.
Анча енгил тортдим. Дустим билан илик хайрлашиб, “зур йигитсан-да!” 
деб, елкасига бир уриб, хонадан чикиб кетдим.

Download 1,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish