-Йуге, узим бил..., - дедим-у,
суяксиз тилимни тишлаб олдим, - яъни
купчилик шундай хисоблайди, демокчиман.
Робот савол беришдан чарчамади. Мен хам буш келмасдан бу темир
кутига одамлар уртасида ташки куриниш масаласида маълум бир талаблар
борлигини,
маълум
“эталонлар”
,
яъни
андозалар
урнатилганлигини
тушунтирдим. Айникса, аёллар кадди-комати келишганлигининг эталони,
намунаси булган “90 х 60 х 90” деган улчов борлигини тушунтиришда алохида
жонбозлик курсатдим. Робот эса менинг гузаллик тугрисидаги илмий
асосланган “маърузамни” охиригача тинглаб, яна узининг бу масаладаги
гуллигини намоён кила бошлади.
-Бундай эталонларни, яъни андозаларни ким урнатган?
-Одамлар, - жавоб бердим мен дадиллик билан.
-Сенга бундай эталонлар урнатилганлиги ёкадими?
-Йук.
-Нега?
-Чунки мен бу эталонлар талабларига унчалик тугри келмайман.
-Демак,
- деди эзма робот, - бошкалар урнатган эталонлар сенга ёкмайди,
лекин шунга карамасдан уларга тугри келмаганлигингдан азият чекасан,
кийналасан.
Бошкача килиб айтганда, сен уз “эталонларингга” эга
булишдан
кура,
нотуFрилигига
карамасдан,
бошкалар
томонидан
маъкулланган тайёр эталонларга мос келишга ва уларга амал килиб
яшашга интиласан, шундайми?
Робот узок гапирди.
Назаримда у менинг болалик ва ёшлик давримни худди кино экранида
куриб тургандек эди. Мактабда укиб юрган пайтларим бакувват успиринларга
хавас килганларим, буйим тезрок уссин, деб худди ошковокдек токнинг зангига
кулларимда мадор колмагунича осилиб турганларим, яширинча хар куни
буйимни улчаганларим, хадеб сочимни хуллаб
тараганларим ва хар сафар
кузгуга
караганимда
кош-у
ковогим,
картошкага
ухшаган
бурним,
хабашларникидай
буртиб
чиккан
лабларим,
хатто
бечора
шалпанг
кулокларимдан хам упкалаб, жиги-бийрон булганларим, бари, худди кечагидай
куз олдимдан утди. Роботнинг фикрича, ота-онамдан бошлаб атрофимдаги
кариндошларим ва тенгдошларим хам ташки куринишим билан боглик
изтиробларим кучайишига салмокли хисса кушишган экан.
-Хуллас, - якун ясади робот, - хозир хам сени уз ташки куринишинг
кониктирмайди. Бошкача килиб айтганда, уз ташки куринишингга булган
муносабатинг сени кувонтирадиган даражада эмас, шундайми?
-Ха, - дедим мен, зурга товуш чикариб.
-Ундай булса, - деди жонсиз сухбатдошим, - энди уз хаётингга,
турмушингга булган муносабатинг туFрисида уйлаб кур. У сенга ёкадими,
ундан мамнунмисан, узингни “бахтли одам”, деб хисоблайсанми?
-Худога шукур, - дедим мен бироз каддимни ростлаб, - хеч кимдан кам
жойим йук. Эл орасида узимга яраша обру-эътиборим бор. Узимни бахтлиман
деб айта олмайман-у, аммо... хаётим ёмон дейишга хам асосим йук.
17
-Сенинг бахтинг - бошкалардан кам булмасликда, “узингга яраш а”
обру-эътиборга эга булишда , деб уйлайсанми?
-Йук, - дедим мен бироз уйланиб, - лекин уз тенгкурларинг орасида “тенг”
булиб юриш одам учун жуда мухим, айникса эркак учун. “Каторда норинг
булсин...” деган гап бор. Колаверса, бошкалардан кам булсанг, сени хеч ким тан
олмайди.
Робот
кузларини юмиб, бир дакика бошини эгиб турди, кейин бирдан
суради:
-Сен факат узингдан кам булмаганларни тан оласанми?
-Йуг-е, - дедим беихтиёр.
-Унда нимага бошкалардан кам булсанг, сени хеч ким тан олмайди,
деб хисоблайсан?
Роботнинг саволига кандай жавоб беришни била олмай бошим котиб
колди. Бу “палакат” уз саволлари билан мени яна бурчакка тикиб куйди. Бу
“бурчакдан” бир амаллаб чикиш учун миямга биринчи булиб келган гапларни
айта бошладим:
-
Сен одам булсанг, мени тушунган булардинг..., - деб гап бошладим-у,
негадир машхур фильмдаги “Иван Васильевичнинг” “Одамга
ухшаб гапирсанг
тушунаман-да..” деган сузлари эсимга тушиб ортга чекиндим ва гапни бошка
томонга бураман, деб баттар чалгидим:
-Ишкилиб, мен узимни бировдан
баланд хам, паст деб хам хисобламайман, хаётим эса яхшиям, ёмон хам эмас,
демокчи эдим, холос.
-Бундан келиб чикади-ки, сен узингни уртача одам деб хисоблайсан,
шундайми?
-Шундай деса хам булади, - жавоб бердим мен.
-Яъни, - деди робот, -
бошкалардан деярли фарким йук, демокчисан,
туFрими?
Роботнинг бу саволини эшитиб, у билан булган биринчи сухбатимиз
эсимга тушди. Уйлаб карасам, шунча гапдан кейин хам биз деярли бир кадам
хам олдинга силжимадик. Яна уша гап, бошкалардан нима фаркинг бор, яъни
Do'stlaringiz bilan baham: