16
paydo bo’lgunga qadar bir necha ming yillik hayot mavjudligini nega
unutmog’imiz kerak?
1998 yilda buyuk mutafakkir Ahmad al-Farg’oniy tug’ilganining 1200
yilligi nishonlandi. Ulug’ bobokalonimiz tug’ilgan va voyaga etgan ko’hna
Shahriston xarobalaridan miloddan oldingi asrlarda yasalgan shaffof, niliy shisha
idishlar topildi. Bejirimligi bilan ko’zimizni qamashtirayotgan bugungi guldonlaru
billur qadahlar chiroyidan qolishmaydigan bunday shisha buyumlarini yasash
uchun insoniyat tarixi necha asrlarni bosib o’tgan? Uning texnologiyasini ishlab
chiqish, xom ashyo tarkibi va ranglar jilosini topish uchun qancha vaqt ketgan,
qancha avlod yashab o’tgan?
O’sha paytlarda hozirgidan o’n chandon mustahkam sopol quvurlar ishlab
chiqarilganligi va shaharlar to’la kanalizatsiyalashtirilganligi xalqimiz
tafakkurining buyukligini ko’rsatmaydimi? Ana shu tafakkurning shakllanishi
uchun necha asr kerak bo’lgan? Bunday savollarga javob topganimizdagina tarix
haqiqati tiklanadi. Prezident Islom Karimov tarixga ana shu nuqtai nazardan
qaraydi va xalqimiz o’tmishini tiklashda ana shunday siyosat, ana shunday
mantiq va falsafa lozimligini talab etmoqda.
Tarix – tafakkur mahsuli. O’tmishimizda bo’lgan har bir hodisa ma’lum
ma’naviy-ruhiy, ijtimoiy-siyosiy muhit ta’sirida yuz bergan. Demak, unga nazar
solganda, voqealar zamiridagi mantiq, falsafa, ruhiyat, siyosat, iqtisod,
qo’yingki, har bir davrning o’ziga xos shukuxiyu tashvishlari, sevinchu
iztiroblari ko’zga yaxlitligicha yaqqol tashlansin. Ongimiz va shuurimizga
mustaxkamroq o’rnashsin. Ana shunda kishini fikrlashga, o’tmishni idrok qilib,
kelajakni aql yo’rig’i bilan belgilashga yordam beradi. Tarixning tafakkur mahsuli
va ulug’ murabbiyligi, oliy qadriyat ekanligi ana shu bilan belgilanadi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib aytish mumkinki, tarixnavislik bevosita
mantiq, falsafa, iqtisod, huquq, jamiyatshunoslik, siyosatshunoslik, ruxshunoslik
va badiiyat bilan uzviy bog’langan hodisa. Bularni bir-biridan ajratish mumkin
emas. Mabodo ana shu unsurlarning biri etishmasa, nomukammallikka yo’l
qo’ygan, tarix haqiqati va ijtimoiy-siyosiy jarayonlar mantig’ini buzgan
bo’lamiz. Faqat, ma’lum bir davr tarixi ustida ishlar ekanmiz, eng avvalo,
tarixnavislik nazaridan ish tutib, boshqa unsurlardan yordamchi, to’ldiruvchi
vosita sifatida foydalanmog’imiz lozim. Chunki,
Do'stlaringiz bilan baham: