Ziyonet doc

 
Tayanch iboralar:
Uyg’onish davri dunyoqarashining tavsifiy xislatlari. 
Uyg’onish davri insonparvarligi. Jamiyat va shaxs. Uyg’onish davri tarixchiligi. 
Tarixiy vaqtning ochilishi (kashf qilinishi). Uyg’onish davrida tarixiy fikrning 
asosiy yo’nalishlari. A. Valla. F.Patritsi. L.Leruaa. N.Makiavelili. J.Boden. 
 
Nazorat uchun savollar: 
1.
Uyg’onish davri dunyoqarashining tavsifiy xislatlari.
2.
Uyg’onish davri insonparvarligi.
3.
Uyg’onish davri tarixchiligi xaqida fikringiz.
4.
Uyg’onish davrida tarixiy fikrning asosiy yo’nalishlari ayting 
5.
A. Valla. F.Patritsi. L.Leruaa. N.Makiavelili. J.Boden. 

---

84 
Adabiyotlar: 
1.
Каримов
И
. 
А
. 
Тарихий
хотирасиз
келажак
йўқ
. – 
Т
.: 
Шарқ
, 1998. 
2.
Фалсафа
. 
Энциклопедик
луғат
. 
ЎзР
ФА
, 
И
.
Мўминов
номидаги
фалсафа
ва
ҳуқуқ
ин
-
ти
. –
Т
.: “
Ўзбекистон
миллий
энциклопедияси
” 
Давлат
илмий
нашриётии
, 2010. 
3.
Жаҳон
фалсафаси
тарихидан
лавҳалар
. –
Т
.: 
Файласуфлар
миллий
жамияти
нашриёти
, 2004. 
4.
Ғарб
фалсафаси
. –
Т
.: 
Ўзбекистон
файласуфлари
миллий
жамияти
нашриёти
, 2004. 
5.
Скирбекк
Г
., 
Гилье
Н
. 
Фалсафа
тарихи
. 
Олий
ўқув
юрт
. 
учун
қўлл
. / 
Рус
тилидан
тарж
.: 
В
.
Кузнецов
. –
Т
.: 
Шарқ
, 2002 
6.
Фалсафа
қомусий
луғат
. –
Т
.: 
Шарқ
нашриёти
матбаа
нашриёти
, 2004.

---

85 
XVIII-XIX ASR O’RTALARI TARIX FALSAFASI 
Reja
1.
Nemis klassik falsafasining tarixiy – falsafiy g’oyalari I. Kantning tarixiy – 
falsafiy qarashlari. I.G.Fixte. F.Shiller. F.V.Shelling. G.V.F.Gegelning 
tarixiy falsafasi; tarixiy fikrlashning turli xillari.
2.
Pozivitizm. I.Kant va uning asarlari. D.G.Nibur. T.Mommzen. L.Ranke.
Yevropada tarix falsafasi yuqorida aytganimizdek, falsafaning muhim 
yo’nalishi sifatida XVI
ІІ
asrlarda yuzaga keldi. Bu paytga kelib tarixni falsafiy 
idrok etish ijtimoiy fanlar doirasida ilmiy-nazariy tadqiqotning butunlay yangi 
bosqichi darajasiga ko’tarildi. Tarix falsafasi atamasi birinchi marta 1765 yili 
Volter 
tomonidan 
ilgari 
surildi 
va 
tarixshunoslik, 
jamiyatshunoslik, 
demografiya, etnografiya hamda falsafa fanlarining umumiy va uzviy bir qismi 
sifatida butunlay yangi yo’nalishni ochib berdi. I. G. Gerder tadqiqotlarida tarix 
falsafasining fan sifatidagi aniq yo’nalishlari belgilab berildi. 
Tarix falsafasi taraqqiyotida Gegel, O. Kont, N. Ya. Danilevskiy, O. 
Shpengler, A. Toynbi, P. A. Sorokin, K. Yaspers, K. Popper va boshqalar 
beqiyos hissa qo’shdilar. 
Anglo-frantsuz tarix falsafasi
Keyingi yuz yilliklarda jahon tarixini o’rganish, uni tadqiq etishda 
tsivilizatsiyaviy yovdashuv tendentsiyasi ustuvorlik qilmoqda. Bu Osvald 
Shpengler falsafasining Arnold Toynbi tomonidan davom ettirilganligi va lokal 
tsivilizatsiya nazariyasi mumtoz shaklining vujudga kelganligi bilan belgilanadi. 
Darhaqiqat, Toynbi «Mashhur tsivilizatsiyalar soni unchalik ham katta 
emas, bizga faqat yigirma bitta tsivilizatsiyaga bo’lish mumkin bo’ldi. Biroq 
ularni davom ettirish mumkin. Turli xalklar, davrlar va mamlakatlarda o’ziga xos 
turli rivojlanish hodisalari yuz bergan. Biroq har tomonlama mustaqil va jiddiy 
tsivilizatsiyalar soni o’ndan ortmaydi», – deydi. Toynbi shunday qilib yigirma bir 
tsivilizatsiya hodisasini e’tirof etadi. Ular qatoriga Arab, Xitoy, Shumer, Mayam, 
Hind, Ellin, G’arb, Xristian (Rossiya), Uzoq Sharq (Koreya va Yaponiya), Eron, 
Misr, Arab, Meksika, Vavilon va boshqa tsivilizatsiyalar kiradi.
Frantsuz falsafasining yirik namoyandalaridan biri Reymon Arondir. U 
milliy tarix falsafasiga ratsionalistik yo’nalishning yorqin namoyandasi sifatida 
faoliyat ko’rsatdi. Uning tarixni o’rganish va tarixiy tafakkur masalalariga 
bag’ishlangan «Falsafaga kirish», «Tanqidiy tarix falsafasi», «Tarixiy tafakkur 
o’lchovlari», «Sotsiologik tafakkur taraqqiyoti bosqichlari», «Taraqqiyot 
sog’inchi», «Demokratiya va totalitarizm» singari asarlari frantsuz tarix falsafasi 
maktabida butunlay yangi yo’nalishni boshlab berdi.