Зиёвуддин Раҳим Дилдаги гаплар СЎзбоши

4-БЎЛИМ. ОДОБ-АХЛОҚ ФАЗИЛАТИ. РУҲИЙ ТАРБИЯ 
ТАНА ВА РУҲ МУВОЗАНАТИ 
Тана руҳ билан тирик. Агар руҳ бўлмаса, тана ўлади. Худди шунга ўхшаб, жамиятда фақат 
моддиятга эътибор берилиб, маънавий-руҳий масалалар кейинги ўринга қў­йилса, кўп нарсани пул 
билан мансаб-мартаба ҳал қилса, ундай жамият боши берк кўчага кириб қолади. 
МАЪНАВИЙ ҚУРИЛИШ ВА АХЛОҚИЙ БУЗИЛИШ 
Иморат қуриш қийин, аммо бузиш осон. Неча йилда машаққат билан қурилган уйни бир кунда 
теп-текис қилиб ташласа бўлади. Худди шунга ўхшаб, инсон ахлоқини сайқаллаш, эътиқодини 

---

тўғрилаш учун анча йил сарфланади. Уни бузиш эса муаммо эмас. Аксига олиб, қурувчилардан кўра 
бузувчилар кўпроқ. 
ҚАЛБ ЎЛИМИ 
Юрак бирдан тўхтаб қолиб, ҳаётдан кўз юмиш ҳам мусибат, лекин қалбнинг маънан ўлиши 
ундан-да каттароқ мусибатдир. 
МАҚТАНЧОҚНИНГ ҲИССИЁТИ 
Мутакаббирнинг ҳеч қаери оғримайди. 
РОЗИЛИК ВА ЗУЛМ 
Сиз ҳамма одамларни рози қилишга мажбур эмассиз. Лекин, бу – уларни хафа қилиш, 
истаганингизча зуғум ўтказиш мумкин, дегани эмас. 
ХУДБИНЛИК ОҚИБАТИ 
Ўзини ҳаддан ташқари яхши кўрган одам ўзидан бошқалар муҳаббатидан маҳрумдир. 
ХОЛИС АМАЛ 
“Фалон-фалон ишларни қилдим”, дейдиганларнинг ҳаммаси ҳам яхши иш қилган бўлавермайди. 
Яхши ишни холис бажарганлар: “Мен фалон ишни қилдим”, деб мақтанмайди. 
“АҚЛИ ТЎКИСЛАР” ИЛТИЖОСИ 
Аллоҳдан ҳамма нарсани сўраймиз, фақат тўкис ақл неъмати бундан мустасно. “Эй Аллоҳ, мен 
ожиз бандангга ақл-фаросат бер!” деб дуо қилмаймиз. Чунки орамизда кўпчилик ўзини ақлли 
ҳисоблайди. 
КИБР ВА КАМТАРЛИК МОҲИЯТИ 
Одам мутакаббир бўлиши учун илмли, бой, чиройли ёки мансабдор бўлиши шарт эмас. Жоҳил, 
камбағал, кўримсиз, мартабасиз ҳолида ҳам манман бўлиб қолиши мумкин. Чунки кибр қалбда бўлади. 
Кўра-била туриб ҳақни тан олмаса, ўзини катта тутса, бошқаларни менсимаса, ана ўша кимса – кийими, 
ижтимоий ҳолати, мартабаси қандай бўлишидан қатъи назар – мутакаббирдир. Бунинг акси ўлароқ, агар 

---

олим, давлатманд, чиройли, мансабдор бўла туриб ҳаққа бўйин эгса, одамларни одам ўрнида кўрса, ана 
ўша ҳақиқий камтар инсондир. 
Бундан чиқди, бойлар, обрў-эътиборли кишилар мутакаббир бўлади. Камбағаллар, бечораҳол 
одамлар хокисор бўлади, деб хулоса қилишга шошилмаган маъқул.