Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

“
(Эй Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам,)
 ушбу Китобда Марям 
(қиссаси)
ни зикр қилинг. У 
ўз аҳли-оиласидан четга – кун чиқар томонга бориб, улардан парда ортига беркиниб олган пайтида 
Биз унга Ўз Руҳимизни 
(яъни, Жаброилни)
юбордик. Шунда у 
(Марямга)
бус-бутун одам бўлиб 
кўринди...” 
(“Марям” сураси, 16-17-оятлар).
 
Аллоҳ таоло суюкли Пайғамбарига хитобан шундай демоқда: 
– Эй Муҳаммад, Қуръони каримда Марям қиссасини зикр қилинг. Ўшанда у яшаб турган жойидан 
шарқ томонга қараб узоқлашиб кетганди. 
Марям оиласини ташлаб кетишига сабаб нима? У холи қолиб Аллоҳга ибодат қилмоқчи эди, 
Парвардигорига яқинлаштирадиган солиҳ амаллар қилишни дилига тукканди. 
“У ўз аҳли-оиласидан четга – кун чиқар томонга бориб, улардан парда ортига беркиниб олган 
пайтида Биз унга Ўз Руҳимизни 
(яъни, Жаброилни)
юбордик. Шунда у 
(Марямга)
бус-бутун одам 
бўлиб кўринди”. 
Марям Байтул мақдиснинг шарқ томонидаги жойда ибодат қилиш учун оиласидан узоқлашди. 
Кейин Аллоҳ унинг олдига Жаброил алайҳиссаломни юборди. Жаброил Марямга қадди-қомати расо, 
чиройли инсон шаклида кўринди. 
Жаброил шаъни улуғ эканини билдириш учун оятда “Руҳ” дейилмоқда. Мазкур фаришта ҳақиқий 
маънода руҳдир. Инсоният ҳаётининг асоси руҳ. Жаброил қалбларга руҳ бағишловчи рисолатни 
етказгани учун ҳам шундай аталади. Зеро, жисм руҳ билан тирик. 
Марям чўчимаслиги, хотиржам гаплашиши учун Жаброил алайҳиссалом унга инсон суратида 
кўринган. Агар асл ҳолида кўринганида Марям қўрқиб кетиб, у билан гаплаша олмасди
7
. 
Бундан чиқди, фаришталар инсон шаклига кириши мумкин экан. Масалан, Жаброил алайҳиссалом 
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам олдиларига кўпинча “Диҳятул Калбий” исмли саҳоба 
кўриниши келган. Бироқ ундан бошқа, саҳобалардан ҳеч ким танимайдиган киши шаклида ҳам келгани 
ҳақида ривоятлар бор. 
Фаришталарнинг яна бир хусусияти ҳақидаги ҳадисни қуйида кўриб чиқамиз. 
Оиша розияллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Фаришталар 
нурдан яратилган. Жинлар оловнинг тутунидан яратилган. Одам (эса) сизларга (Қуръонда) васф этилган 
нарсадан яратилган” (Муслим ривояти). 
7
Манба: Муҳаммад Саййид Тантовий, “Пайғамбарлар тарихи”, 1-4-китоблар. 

---

29 
Демак, фаришталар нурдан, жинлар оловдан, инсониятнинг биринчи вакили Одам алайҳиссалом 
тупроқдан яратилган.