Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

ИБОДАТ НИМА? 
“Ибодат” сўзи Аллоҳни улуғлаш мақсадида У Зотга хокисорлик қилиш, бўйин эгиш маъносини 
билдиради. “Тоат” ва “ибодат” сўзлари бир-бирига яқин маънода қўлланади. Тоат ҳам, ибодат ҳам фақат 
Аллоҳга қилинади. 
Ибодат Аллоҳ яхши кўрадиган, рози бўладиган амаллар ва қавллардир (“Қавл” сўз дегани). 
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан олинадиган (яъни, Пайғамбаримиз алайҳиссалом бизга 
ўргатган), у билан Аллоҳ розилиги талаб этиладиган амаллар, сўзлар ибодат саналади. Агар бирон 
шаръий асосга эга бўлмаса, у ибодат эмас, бидъатдир. Демак, ибодат фақат ваҳий билан собит бўлади. 
Намоз, рўза, ҳаж, зикр, Қуръон ўқиш, садақа бериш ибодатдир. Улар Қуръон оятлари, ҳадиси шарифлар 
билан жорий этилган. 
Ибодатларда имон, ният, ихлос, шариатга мувофиқлик муҳимдир. Зеро, бандадан биринчи навбатда 
имон талаб этилади. Қалбида имони бор инсон амални холис Аллоҳ учун бажарса, ниятини тўғриласа, 
қилаётган иши шариатга мувофиқ бўлса, ана шунда амали мақбул бўлади, Аллоҳ унга ажр-савоб беради. 
Қалбдаги ният билан одат (яъни, одатий юмушлар) ибодатдан, фарз нафлдан ажралади. Агар бир 
одам ибодатни холис ниятда эмас, дунёвий манфаатга эришиш учун бажарса, масалан, тан-жони соғлом 
бўлиши учун намоз ўқиса, озиш учун рўза тутса, унга ибодат савоби берилмайди. Шунингдек, банда 
бирон гуноҳни Аллоҳ қайтаргани учун эмас, нафси ёқтирмагани ёки кимдандир, нимадандир қўрққани 
учун тарк этса ҳам унга ибодат савоби ёзилмайди. 
Ибодатни ўз вақтида бажариш “адо”, вақтидан кечиктириб бажариш “қазо”, дейилади. Фарз 
ибодатларни вақтида адо этиш шарт. Уни узрсиз кечиктириш ёки тарк этиш катта гуноҳдир. 
Ибодатлар уч хил бўлади: 1. Соф баданий ибодат. 2. Соф молий ибодат. 3. Ҳам баданий, ҳам молий 
ибодат. 
Баданий ибодат деганда тана аъзолари билан бажариладиган ибодатлар, масалан, таҳорат, ғусл, 
намоз, рўза назарда тутилади. 
Молий ибодат деганда эса мол-дунёсини сарфлаб адо этиладиган ибодатлар, масалан, закот, 
ихтиёрий садақалар, каффоратлар, назр, қурбонлик кўзда тутилади. 
Ҳам баданий, ҳам молий ибодатга ҳажни мисол қилиб келтириш мумкин. 
Аҳли сунна вал жамоа мазҳаби уламоларига кўра, соф баданий бўлмаган ибодатлар (масалан, 
садақа, дуо, истиғфор, вақф, масжид қуриш, ҳаж каби амаллар) савобини ўзгаларга бағишлаш жоиз. 
Баданий ибодатлар савобини бағишлаш борасида ихтилоф қилинган. Ҳанафий ва ҳанбалий мазҳаби 
уламоларига кўра, намоз ўқиб, Қуръон тиловат қилиб, савобини ўзгаларга аташ мумкин. 
Шофеий мазҳабининг мутааххирин (яъни, кейинги давр) уламоларига кўра, қироат савоби маййитга 
етади
48
.