Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

КИМ ФОЛБИНГА ИШОНСА... 
Биз мўмин-мусулмонлар фолбинлар, башоратчилар гапига ишонмаймиз, Қуръонга, Суннатга, уммат 
ижмосига зид ҳеч бир нарсани тасдиқламаймиз. 
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Ким коҳин 
ёки арроф олдига бориб, унинг гапини тасдиқласа, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга нозил 
қилинган нарсага кофир бўлибди” (Аҳмад ва Байҳақий ривояти. Ривоят санади саҳиҳ). 
“Коҳин” сўзи бир қанча маъноларни англатади. Жумладан, коҳин ғайб нарсалар ҳақида хабар 
беради. Бунда унга жинлар, шайтонлар ёрдамлашади. Жоҳилият даврида жинлар осмонга кўтарилиб, 
само хабарини ўғринча эшитиб, коҳинларга етказарди. Коҳинлар бир сўзга ўнтасини қўшиб-чатиб, 
одамларга етказарди. Қуръон нозил бўлганидан кейин осмон жинлардан ҳимояланди. Улар юлдузлар 
билан уриладиган бўлди. 
Уламолар коҳинлик билан шуғулланиш, ғайб нарсаларни билишни даъво қилиш ҳаром эканига 
иттифоқ қилишган. Шунингдек, коҳин (яъни, фолбин) олдига бориб, ундан бирон нарса сўраш ҳаром, 
гуноҳи кабира, унинг гапини тасдиқлаш эса куфрдир. 
Қуръони каримда, ҳадиси шарифларда коҳинлик ботил экани, ғайбни фақат Аллоҳ билиши бот-бот 
уқтирилган. 
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Одамлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан 
коҳинлар ҳақида сўрашди. Шунда у зот: “Улар ҳеч нарсага арзимайди”, дедилар. “Эй Аллоҳнинг Расули! 
Баъзан улар бир нарсани айтса, тўғри бўлиб чиқади-ку?” дейишди. У зот: “У ҳақдан бир калимадир. 
Жинлардан бири уни илиб олади. Кейин ўз ошнаси қулоғига товуқнинг қақиллашига ўхшаб етказади. 
Улар эса унга юздан ортиқ ёлғонни аралаштириб юборади”, дедилар” (Бухорий ва Муслим ривояти). 
Бу ердаги “ошнаси”дан мурод фолбиндир. Фолбин жиннинг оғайниси бўлади. Фолбинлар 
“жинларим” дейиш ўрнига “одамларим” дейишади. Ўша “одамлар”, яъни жинлар айрим ҳақ калималарни 

---

130 
эшитиб олиб, фолбинга етказади. Фолбин эса бирга юз ёлғонни қўшиб, содда, илмсиз кишиларни 
алдайди. 
Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Менга Набий соллаллоҳу алайҳи ва 
саллам саҳобаларидан бир ансорий хабар берди: улар бир кеча Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан 
бирга ўтирган эканлар, бир юлдуз отилиб, ёруғлик тарқалибди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва 
саллам уларга: “Жоҳилият даврида шунга ўхшаш отилган нарсага нима дердингиз?” деб сўрабдилар. 
Улар: “Аллоҳ ва Расули билувчидир. Биз: “Бир улуғ одам туғилди, бир улуғ одам ўлди”, дердик”, 
дейишибди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “У бировнинг ўлими учун ҳам, туғилиши 
учун ҳам отилмайди. Лекин Аллоҳ таборака ва таоло бир ишни тақдир қилса (ирода этса), Аршни 
кўтариб турадиган (фаришта)лар тасбеҳ айтади. Сўнг уларга яқиндаги осмон аҳли тасбеҳ айтади. Тасбеҳ 
ушбу дунё аҳлига етгунича шундай бўлади. Кейин Аршни кўтариб турувчиларга яқиндагилар Аршни 
кўтариб турувчилардан: “Раббингиз нима деди?” деб сўрашади. Шунда уларга нима деганининг хабари 
берилади. (Шундай қилиб,) осмонлар аҳллари бир-бирларидан то хабар ушбу дунё осмонига етиб 
келгунича хабар сўрашади. Шунда жинлар хабарни ўғринча олиб қочадилар, ўз ошналарига етказадилар. 
Ана шунда ҳалиги нарса (яъни, учқунлар) билан отиладилар. Улар ўз ҳолича келтирган нарса ҳақдир. 
Лекин улар қўшиб-чатишади”, дедилар” (Муслим, Термизий, Байҳақий, Ибн Ҳиббон ривояти). 
Жинлар эшитган нарсаларини ўзгартирмай, ўз ҳолича келтиришса, ҳақ гап бўларди. Бироқ, улар 
қўшиб-чатишади. Шунинг учун уларнинг ҳам, оғайнилари бўлмиш фолбинларнинг ҳам гапига мутлақо 
ишониб бўлмайди. 
Мўминлар оналари розияллоҳу анҳуннанинг баъзиларидан ривоят қилинишича, Набий соллаллоҳу 
алайҳи ва саллам шундай деганлар: “Ким аррофга бориб, ундан бирон нарса сўраса, унинг намози қирқ 
кеча қабул бўлмайди” (Муслим, Аҳмад, Байҳақий ривояти). 
Мўмин банда учун қирқ кунлик эмас, бир маҳал намози қабул бўлмай қолиши ҳам катта 
мусибатдир. Бу фолбинга бориб, ундан бирон нарса сўрашнинг жазосидир. Унинг айтганига ишонадими-
ишонмайдими, фарқи йўқ. Аммо ким фолбинга бориб, гапига ишонса, куфрга кетган бўлади. 
Киши ишонмаса ҳам фолбинга боришининг шариатда таъқиқланиши маълум ҳикматга эга. Аввало, 
фолбинга ишонмаган одам унинг олдига бориб нима қилади? Ахир бу мантиқсиз иш-ку?! Иккинчидан, 
ким бир чуқур атрофида айланаверса, охири унга тушиб кетади. Худди шунга ўхшаб, фолбин олдига 
борган шахс ҳам унга ишониб қолиши хавфи бор. Камида гапидан таъсирланади. Гуноҳга ботишнинг 
олдини олиш учун фолбинга умуман бормаслик, мурожаат қилмаслик буюрилган.