Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

“Сур чалинди-ю, осмонлар ва ердаги бор жонзот ўлди. Магар Аллоҳ хоҳлаган зотларгина 
(тирик қолди)
. Сўнг у иккинчи бор чалинди-да, баногоҳ улар туриб, 
(Аллоҳ амрига)
 кўз тутадилар”
(“Зумар” сураси, 68-оят). 
Фаришта Исрофил алайҳиссалом Аллоҳнинг амри билан сурга пуфлайди. Қиёмат қоим бўлиши 
учун аввал сурга бир марта пуфланади. Шунда осмонлар ва ердаги бор тирик жонзотлар чақмоқ ургандай 
бирдан йиқилиб ўлади. Фақат Аллоҳ хоҳлаган айрим зотларгина тирик қолади. Кейин Исрофил 
алайҳиссалом томонидан сурга иккинчи бор пуфланганида барча халойиқ тирилиб, Аллоҳ улар устидан 
қандай ҳукм чиқаришини интизорлик билан кутишади. 
Яна бир оятда шундай дейилган: 

---

110 
“--------------------------- Арабий матн --------------------------“ 
“Сур чалиниб, Аллоҳ хоҳлаган зотлардан бошқа осмонлардаги, ердаги 
(барча)
кимсалар 
даҳшатга тушиб қолган, ҳамма У Зот 
(ҳузурига)
бўйин эгган ҳолида келган кунни 
(эсланг!)
”
(“Намл” сураси, 87-оят).
Исрофил сур чалганини эшитган халойиқ қўрқувга тушади. Фақат Аллоҳнинг ихлосли, валий 
бандалари саросимадан йироқ, хотиржам бўлишади. Тирилиш сури чалинганида маййитлар қабрларидан 
туриб, оламлар Рабби ҳузурига бўйин эгган ҳолларида боришади. Ҳеч ким Аллоҳнинг амрига зид иш 
қила олмайди. 
Юқорида айтиб ўтилганидек, қиёмат куни икки марта сур чалинади. Иккиси ўртасида маълум 
муддат ўтади. 
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: 
– Икки нафха (яъни, чалиш) ораси қирқдир, – дедилар. 
– Эй Абу Ҳурайра, қирқ кунми? – деб сўрашди. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу деди: 
– (Аниқлаштиришни) хоҳламадим. 
– Қирқ йилми? 
– Хоҳламадим. Кейин осмондан бир сув тушади (ёмғир ёғади). (Ҳамма) худди ўт-ўлан ўсганидек 
ўсиб чиқади. Инсондаги бор нарса чириб битган бўлади. Фақатгина битта суяк чиримайди. У ажбуз 
занабдир. Бутун яралмиш қиёмат куни мана шу суякдан қайта шаклланади (Бухорий, Муслим ривояти). 
Маълумки, инсон вафот этганидан кейин вақт ўтиши билан бутун танаси чириб йўқ бўлиб кетади. 
Фақатгина битта суяк чириймайди. У “ажбуз занаб” дейилади. Ажбуз занаб умуртқа поғонаси охирида 
жойлашган жуда кичик суякдир. Одам танасининг энг биринчи яратиладиган қисми ҳам шу. Инсон 
бадани тупроқда чириб, сувга чўкиб ёки ўтда куйиб кетса ҳам, фақат ажбуз занаб ўз ҳолатини 
ўзгартирмай қолар экан. Охират куни ҳамма мана шу суякдан қайта шаклланади. 
Яна Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: 
“Ҳар бир одам боласини тупроқ еб битиради. Фақат ажбуз занаб (қолади). Яралиш ҳам, (қайта) тирилиш 
ҳам ундандир”, деганлар (Муслим, Абу Довуд, Насоий ривояти). 
Қиёмат куни Аллоҳнинг амри билан ёмғир ёққанида – худди ёмғир таъсирида ўсимлик униб 
чиққанидек – бандалар ҳам мана шу ажбуз занабдан униб чиқиб, бус-бутун одам шаклига келади.