Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

Савол-жавоблар 
Савол:
Охири замон нима дегани? 
Жавоб:
Дунё ҳаётининг тугаши. 
Савол:
Қиёмат қачон қоим бўлади? 
Жавоб:
Бу фақат Аллоҳга аён. Қиёмат қоим қачонлигини фаришталар ҳам, пайғамбарлар ҳам 
билишмаган. 
Савол:
Қиёматдан олдин кунлар қисқариб, вақтдан барака кетади, деган гап ростми? 
29
Манба: Муҳаммад Саламат Жабар, “Қиёмат аломатлари”. 

---

98 
Жавоб:
Ҳа, рост. Қиёматдан олдин йиллар, ойлар, кунлар қисқариши, вақтдан барака кетиши 
ҳақида ҳадислар бор. 
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва 
саллам шундай деганлар: “Замон яқинлашмагунича қиёмат қоим бўлмайди. Бир йил бир ойдек, бир ой 
бир ҳафтадек, бир ҳафта бир кундек, бир кун бир соатдек, бир соат худди хурмо барги ёнгунича 
(муддатдек) бўлиб қолади” (Аҳмад ривояти. Ҳадис санади саҳиҳ). 
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: 
“Замон яқинлашмагунича қиёмат қоим бўлмайди. (Замон шу қадар яқинлашади,) ҳатто йил ойдек, ой 
ҳафтадек, ҳафта кундек, кун эса бир парча чўғдек (ёки учқунчалик) бўлиб қолади” (Термизий ривояти. 
Ҳадис санади саҳиҳ). 
Агар ҳадис зоҳири олинса, ҳали бу аломат кўринмади. Балки бу воқеа қиёмат жуда яқин қолганида 
юзага чиқар. Унда бутун олам ҳалокатга юз тутади, ер айланиши, юлдузлар ҳаракати бузилади. 
Агар ҳадиснинг зоҳири олинмаса, унда замон яқинлашувидан мурод турли эҳтиёжлар тезда 
қондирилиши, жуда узоқ масофаларни қисқа муддатда босиб ўтишдир. Илм-фан ривожланиши сабаб 
бундай имкониятлар бугунги кунда мавжуд. Қадимда бир йил қилинган ишни ҳозир ўн беш-йигирма 
кунда битказиб қўйилмоқда. Қолаверса, замонавий алоқа воситалари чиқиб, узоқдаги одамлар билан 
бемалол гаплашиш, фикр алмашиш имкони туғилди. Аввал уларнинг олдига бориб-келишга тўғри 
келарди. Ҳозир эса битта тугмани босиб, алоқага чиқиб, йўлга сарфланадиган бир неча ҳафтани, ҳатто 
ойни тежаш мумкин. 
Ибн Асир айтади: “Замон яқинлашуви умрлар қисқариши, барака камайишидир. Лекин баъзилар 
уни бошқача шарҳлашган. Яъни, замон яқинлашади, ҳатто йил ойдек, ой ҳафтадек, ҳафта кундек, кун 
соатдек, соат хурмо барги ёнишидек бўлиб қолади”. Мана шу охирги шарҳ саҳиҳроқ. 
Хаттобийга кўра, ҳадисда айтилган воқеа (яъни, замон яқинлашиши) имом Маҳдий ва Исо 
алайҳиссалом даврида бўлади
30
. 
* * * * * 
Қуйида қиёматнинг катта аломатлари ҳақида сўз юритилади.