Zekiston respublikasi qurilish vazirligi toshkent arxitektura-qurilish instituti

1.2- jadval.
“Qishloq taraqqiyoti va farovonligi” Davlat dasturi to‘g‘risida gi qishloq aholi punktlari ichimlik suvi tizimini rivojlantirish bo‘yicha 2021 yilda Respublika bo‘yicha bajarilgan ishlar

№	Bajariladigan ishlar	o‘lchov birligi	Yillik reja	Shu jumladan amalda bajarilishi	%
1	Aholi punktlar soni	dona	304	366	120
2	Aholi soni	kishi	429248.0	494793	115
3	Suv tarmoqlarini qurish	km	354.8	490.2	138
4	Suv tarmoqlarini ta’mirlash	km	254.3	183.4	725
5	Suv quduqlarini qazish	dona	109	63	58
6	Suv quduqlarini ta’mirlash	dona	151	117	77
7	Nasos o ‘matish	dona	301	316	105
8	Suv minorasi va rezervuarlarni ta’mirlash	dona	64	31	48
9	Transformatorlarni o‘rnatish	dona	77	40	52
10	Elektr tarmoqlarini qurish	km	37	18.0	49
11	Ajratilgan umumiy mablag4	mln.so‘m	20500.0	19019.2	93
	Shu jumladan:
	mahalliy budjet	mln.so‘m	5267.0	4523.7	86
	homiylar hisobidan	mln.so‘m	15233.0	14495.5	95
12	O'zlashtirilgan mablag'	mln.so‘m	20500.0	19709.3	96

Oqova-quvur tarmog‘i ishlab chiqarish korxona va tashkilotlari, uy-joy fondi, kommunal, ijtimoiy va boshqa barcha turdagi binolar, inshootlardan maishiy foydalanilgan oqova suvlarni, shuningdek shahar yuza qatlamidan yog‘ingarchilik va boshqa sabablarga ko‘ra hosil bo‘luvchi suvlarni hududdan chiqarishni ta’minlaydi va ulami tozalash, qayta ishlash vazifasini bajaradi.

Oqova-quvur tarmog‘ining ishlashining asosiy ko‘rsatkichlari: oqova suvlarni bosh kollektor orqali o‘tkazish va ularni tozalovchi inshootlarda qayta ishlashdir. Kollektorlar va tozalovchi inshootlar orqali o ‘tkazilayotgan oqova suvlar miqdori har bir iste’molchi
uchun ular foydalanayotgan suv miqdoriga teng deb qabul qilinadi.
Suvdan xomashyo sifatida foydalanayotgan korxonalar uchun yoki suvni aylanish siklida ishlatuvchi korxonalar uchun oqova suvlar miqdori tarmoqqa chiqarilayotgan suv miqdorini hisoblash yo‘li bilan aniqlanadi. Aholi turar joylari oqova-quvur tarmoqlari holati ko‘rsatkichlariga, ko‘chalarda yotqizilgan quvur uzunligiga ko‘chalarninig umumiy soniga nisbatan foiz hisobida, suv o‘tkazish qobiliyati oqova suv hajmiga nisbatan foiz hisobida, oqova suvlarni mexanik va to‘liq biologik tozalanganligi kanalizatsiya tarmog‘ining suv o‘tkazish qobiliyatiga nisbatan qayta tozalangan suv miqdorining nisbati foiz hisobida belgilanadi.
Oqova-quvur xizmatini tashkil etishning texnik iqtisodiy murakkablik tomonlari shundan iboratki, har bir shaharda oqova quvur tarmog‘i tuzilishi oqova suvlaming hosil bo‘lish manbalaridan kelib chiqib turlicha bo‘ladi.
Oqova suvlar hosil bo‘lish manbalaridan kelib chiqib quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
— Maishiy (xo‘jalik) oqova suvlari;

• 
  Ishlab chiqarish jarayoni (texnologik jarayonlarga bog‘liq bo‘lgan, tarkibi murakkab, zaharli) oqova suvlari;
  

— Atmosfera orqali keluvchi oqova suvlar (yog‘ingarchiliklar).
Oqova-quvur tarmog‘i tizimini tanlashda albatta har bir hududning mahalliy shart-sharoiti (relef tuzilishi va geodezik ko‘rsatkichlar) maksimal darajada hisobga olinishi shart. Tizimning samarali faoliyati o‘z navbatida, oqova suvlarni tozalash inshootlarini joylashuvi, quwati, suv havzalarning joylashishi, oqova suvlarni tabiiy kamayish ko‘rsatkichi va chiqitga chiqariladigan hajmiga bog‘liq.
Asosan oqova-quvur tizimi suv ta’minoti tizimiga teskari joylashadi, ya’ni suv ta’minoti tizimi hududning yer relefi baland tomonidan boshlanib pastga tomon yo‘naltirilsa, oqova quvur tizimi relefning pastki tomoniga to‘planib boradi.
Katta va industrial shaharlarda qo‘shimcha oqova-quvur tarmog‘i tashkil etiladi. Qo‘shimcha oqova quvur tarmog‘i to‘liq va qisman parallel yoki qisman maxsus (shaharning ishlab chiqarish kuchlari joylashgan qismida) o‘tkazilgan bo'lishi mumkin. Pararllel quvur o'tkazishdan maqsad oqova suvlarni murakkablik darajasidan kelib chiqib alohida ajratishdir.
Asosan ishlab chiqarish korxonalarining chiqindilari texnologik jihatdan murakkab, ularni qayta ishlash va tozalash alohida murakkab texnologiyalami talab etadi. O‘ta murakkab oqova suvi chiqaruvchi korxonalar alohida yopiq tozalash tizimiga ega boishlari talab etiladi.
Ishlab chiqarish va maishiy oqova suvlarni aralash holda yagona quvurdan chiqarish iqtisodiy jihatdan qulay hisoblanadi. Bunday oqava suvlarni ham biologik ham kimyoviy qayta ishlab, tozalangan suvdan texnik suv sifatida, ishlab chiqarish jarayonida foydalansa bo'ladi.
Hozirgi kunda, dunyodagi ko'pgina mamlakatlarda sanoatning jadal rivojlanib borayotganligi, shaharlar hududining kengayib borayotganligi sababli oqova-quvur xo‘jaligining quwati o ‘sib borayotgan talabga to‘la javob bermayapti. Natijada shaharlar
atrofldagi ekologik muhitga sezilarli zarar yetkazilmoqda.
Nazariy qaraganda ichimlik suvi ta’minotini rivojlantirish bilan bir qatorda oqova suvi tarmoqlarini rivojlantirish, mavjud inshootlar quvvatlarini oshirish va ochiq havzalarga tashlanayotgan oqova suvlar sifatini oshirish masalalarini hal etish lozim. Hozirgi kunda, oqova quvur xizmati ko‘rsatuvchi korxonalari hamda atrof muhitni muhofaza qilish organlari oldida turgan dolzarb vazifalardan biri oqova suvni asosan biologik usulda tozalash mo‘ljallangan kommunal oqova suv tozalash inshootlariga sanoat oqova suvlarini tashlagani uchun sanoat korxonalaridan haq olishni joriy etish. Ayni paytda, bir vaqtning o‘zida, sanoat oqova suvlarini kommunal oqova suv tozalash inshootlariga tashlash va tozalash ko‘rsatkichlarini hisobga olgan holda mavjud tozalash inshootlarini zamon talablariga moslashtirish masalalarini ham hal qilish zarur.
Respublika bo‘yicha oqova suv tozalash inshootlarining quvvati sutkasiga 4493.7 mln m³ ni tashkil etadi, bundan 94,3 % shaharlarga to‘g‘ri keladi. Hamon tozalash inshootlarining sutkalik tozalash quwatlari Jizzax viloyatida 69,2 ming m³ ni, Qashqadaryoda 59 ming m³ ni, Surxondaryoda 48,2 ming m³ ni, Sirdaryoda 71,5 ming m³ ni va Qoraqalpog‘iston Respublikasida 87,6 ming m³ ni tashkil etib, pastligicha qolmoqda.
Tarmoqlarining umumiy uzunligi 4314.7 km ga yetdi. Tozalash inshootlari orqali
oqova suvlarning o'rtacha yillik o'tkazilishi 835 mln. m³ ni tashkil etadi.
Toshkent shahrida oqova quvurlar uzunligi 1539,1 km.dan ortiq bo‘lib oqova suvlarni qayta ishlash inshootlari quvvati bir sutkada 1945 ming m³ ni tashkil etadi. Oqova-quvur tarmoqlarining respublikamiz bo‘yicha eskirish darajasi 31 % ni, Toshkent
shahrida esa 22 %ni tashkil etadi.
Oqova suvlarni qayta ishlash inshootlarining eskirish darajasi quvurlarnikiga nisbatan yuqori bo‘lib, yaqin kelajakda mazkur sohaga qo‘shimcha investitsiyalar kiritishni talab etadi.