Ўзбкистон республикаси

Franchayzingning mohiyati va ustuvorligi. Oxirgi yillari imtiyozli tadbirkorlikda franchayzing keng qо‘llanila boshlandi.
Ishbilarmonlikning ushbu shaklida franchayzer (odatda, yirik bosh kompaniya) kichik firma yoki biznesmenni belgilangan ma’lum hududda tovar, reklama xizmati, biznes texnologiyalari bilan ta’minlashni о‘z zimmasiga oladi. Buning evaziga firma (franchayzi) kompaniyaga (franchayzerga) menejment va marketing sohasida xizmat kо‘rsatishni va shu kom­paniyaga о‘zining ma’lum kapitalini qо‘yish majburiyatini oladi. Odatda, franchayzing faqat kompaniya – franchayzer bi­lan ish olib borish majburiyatini olib, biznesda uning kо‘rsatmalariga bо‘ysunishga harakat qiladi.
Franchayzi korxonasi franchayzer tomonidan tashkil qilingan tizimning bir qismi sifatida faoliyat kо‘rsatadi. Hozirgi vaqtda AQShda yarim milliondan ortiq korxona imtiyozli ishbilarmon faoliyati bilan shug‘ullanadi. Ularning ulushi mustaqil korxona-larga nisbatan oshib bormoqda.
Franchayzingni yoymoq uchun yirik firma egalari vaqt-vaqti bilan kо‘rgazma о‘tkazishadi. Bundan maqsad kishilarni imtiyozli ishbilarmonlik bilan shug‘ullanishga jalb etishdan iboratdir.
Ishbilarmonlikning bu turi yoqilg‘i quyish shoxobchalari (32%), yengil va yuk mashinalari bilan savdo-sotiq qilish (6%), restoran va ovqatlanishda tez xizmat kо‘rsatish (7%) biznesida keng quloch yoygan.
Franchayzingning asosiy ustuvorligi bitim tuzgan korxonalar-ning aniq ixtisoslashishidir. Yirik firmaning kо‘mak berishi franchayzingni tijorat tavakkalini kamaytiradi. Bosh firma о‘qitish ishlari olib boradi va franchayzi-korxona ish faoliyatini doimo nazorat qilib turadi.
Shu bilan birga tizim ba’zi kamchiliklardan xoli emas. Uning eng asosiy kamchiligi qisman mustaqillikni yо‘qotishdir. Franchayzi korxonasi bosh firma bilan yuridik bitim orqali bog‘langan bо‘lib, uning qonun-qoidalari talabiga bо‘ysunadi, franchayzer kompaniya-sining kо‘rsatmalarida bayon etilgan biznesni olib borish uslub-lariga rioya qiladi. Bu esa, о‘z navbatida, tashabbuskorlikni yо‘qo-tishga olib keladi.