Ózbetinshe jumısı Tema: Baslawısh klaslarda ana tilin oqıtıw metodikası pániniń predmeti hám wazıypaları

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASI JOQARǴI HÁM ORTA ARNAWLI BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI ÁJINIYAZ ATINDAǴI NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI BASLAWÍSH TÁLIM KAFEDRASÍ
Baslawısh tálim baǵdarınıń 3-kurs talabası Jumamuratova Yulduzxanıń Tárbiya isleri metodikası páninen


Ózbetinshe jumısı


Tema: Baslawısh klaslarda ana tilin oqıtıw metodikası pániniń predmeti hám wazıypaları.


Orınlaǵan: Jumamuratova Yulduzxan
NÓKIS -2022


Tema: Baslawısh klaslarda ana tilin oqıtıw metodikası pániniń predmeti hám wazıypaları.

Joba:
1. Ana tilin oqıtıw metodikasınıń predmeti hám wazıypaları

2. Baslawısh klass ana tilin oqıtıw metodikasınıń tiykarǵı bólimleri
3. Ana tilin oqıtıw metodikasınıń basqa predmetler menen baylanısı
4. Ana tilin oqıtıw principleri, ana tilin oqıtıw metodikasınıń tekseriw usılları.

Ana tilin oqıtıw metodikası - mekteplerde ana tilin oqitiwdiń jollarin, usillarin belgileydi hám pedagogikaliq ilimlerdiń qatarina kiredi. Uzaq dáwirler boyınsha islenip shiǵilǵan ilimiy teoriyalarǵa súyene otirip, oqiwshilardi oqitiw, tárbiya beriw, sol arqals olardi rawajlandirip otırıw isiniń ámeliy waziypalarin sheshe alatuǵin ózine tán ob`ektine, mazmunina, úyreniw izbe-izligine, izertlew metodlarina, dálillew usillarina iye boladi.

Ana tilin oqitiw metodikasiniń úyrenetuǵin páni jaslarǵa tálim-tárbiya beriw prosesinde ana tilin hár tárepleme úyreniw, sol úyrenetuǵin pániniń tiyimli jollari menen usillarin izertlew menen uzaq sinawdiń juwmaǵiniń oniń nátiyjeli, qolayli dep tabilǵan jollarin oqiw protsesinde ámeliy jaqtan iske asirip otiriw, solay etip bulardiń nátiyjeli juwmaqlarin mektep turmisina endirip bariwdan ibarat.
Ana tilin oqitiw metodikasi bunday oqitiwdiń barisinda baslawish klaslarda oqiwshilardiń ana tilin hár tárepleme (sawat ashiw, til ósiriw, oqiw, grammatika, fonetika, leksika boyinsha) úyreniwdiń, úyrengenlerin ámeliy jaqtan iske asirip bariwdiń qolayli zańliliqlarin islep shiǵiw waziypasi da júklenedi. Soniń menen birge ana tilin oqitiw metodikasi tálim-tárbiya isine jámiyet tárepinen qoyilip otiratuǵin sosialliq talap bolǵan - jaslardi joqari adamgershilik ruwxinda tárbiyalap bariw, olardiń sana-sezimin rawajlandirip otiriwda nátiyjelilikke erisip otiratuǵin tiyimli progressiv jollarin da, usillarin da, qarastirip, oni iske asiriwǵa jol-joba kórsetip, sheship otiradi.
Ana tilin oqitiw metodikasi tálim-tárbiya tarawiniń aldinda turǵan bunday waziypalarǵa jol-joba kórsetip bariw menen birge, studentler menen muǵallimlerdiń usinday ádiwli iske súyispenshiligin arttiriwdi, uliwma pedagogika, jeke pánler metodikasi tiykarinda sistemali bilim menen támiyin etiwdi, iske dóretiwshilik qatnasti, aldińǵi tájiriybelerdi tinbay úyrenip bariw hám nátiyjeli formalari menen túrlerin paydalana biliwdi kózde tutadi.
Ana tilin oqitiw metodikasi ámeliy pán sipatinda úsh waziypani orinlaydi.
1. Neni oqitiw kerek - degen sorawǵa juwap beredi, yaǵniy baslawish klaslar ushin baǵdarlama islep shiǵadi sabaqliq hám oqiw qollanbalarin jaratip beredi. Olardiń sipatliliǵin hám nátiyjesin hár dayim tekserip baradi.
2. Qalay oqitiw kerek - degen sorawǵa tálim beriwdiń metodlari, metodikaliq usillar, shiniǵiwlar sistemasi, qollanbani ámelde qollaniw jollarin, jazba jumis, ámeliy jumislar sistemasin, sabaq, oniń túrlerin islep shiǵip juwap beredi.
3. Ne ushin usilay oqitiw kerek - degen sorawǵa bunda ilimiy jaqtan eń paydali metodlardi úyreniw, tańlaw, dálillew, kórsetpelerdi eksperimental tekseriw waziypalarin orinlaydi.
Ana tilin oqitiw metodikasi tálimniń túrli basqishlarinda oqiwshilardiń bilim, kónlikpelerin aniqlaydi, oqitiwdiń jetiskenliklerin hám kemshiliklerin belgileydi, sebebin izleydi, oni saplastiriw jollarin tabadi.
Baslawish klaslarda ana tilin oqitiw, orta mekteplerge qaraǵanda bir qansha ózgesheliklerge iye. Sebebi baslawish klaslarda til haqqinda baslawish bilim aliw menen birge, ol ústinde kónligip baradi. Bilim beriw ámeliy xarakterge iye boladi. Til boyinsha dáslepki baslanǵish bilim, kónligiw beriliwine baylanisli jumis ta «Baslawish bilim beriw metodikasi» dep ataladi.
Solay da, basqa jeke pánlerdiń metodikasinda-aq baslawish klaslarda ana tilin oqitiw metodikasi da ilimiy metodologiyaǵa súyene otirip, ana tilin oqitiwdiń metodlari menen usillarin, sol pán boyinsha nátiyjeli tálim-tárbiya, kónlikpe beriw waziypasin sheship beriwdi óz aldina maqset etip qoyadi. Soniń menen birge student, muǵallimlerdiń pedagogikaliq (metodikaliq) kóz-qarasin, oniń pedagogikaliq (metodikaliq) isenimin qáliplestiredi hám óz qánigeligine súyispenshiligin keltirip shiǵaradi. Qáliplesken metod, usil, aldinǵi metodikaliq tájiriybeler menen tanistiriw arqali olardi óz islerinde nátiyjeli qollanip bariwdiń jollarin kórsetedi.
Baslawish klasta ana tilin oqitiw metodikasi: a) til tuwrali ilimiy tálimatqa, b) pedagogika menen psixologiyaniń tálim-tárbiya beriw sistemasindaǵi sinalǵan teoriyasi menen praktikasina, v) klassik pedagoglar menen, házirgi zaman pedagoglariniń ilimiy miynetlerine, g) shinliqti tanip-biliwdiń teoriyasina súyene otirip is alip baradi.
Baslawish klasta ana tilin oqitiw metodikasi tiykarinan tórt bólimnen turadi:
1. Sawat ashiwdiń metodikasi 2. Oqiw metodikasi 3.Grammatika hám orfografiyani oqitiwdin metodikasi 4.Oqiwshilardiń sóylewin rawajlandiriwdiń metodikasi.
Sawat ashiwdiń metodikasi: jaslardi oqiy aliw hám jaziw, sóylewin ósiriw, sol arqali olardiń sana-sezimin rawajlandirip bariwdiń metodlari menen usillariniń sistemasi boyinsha nátiyjeli tálim-tárbiya beriwdiń jollarin belgileydi hám ol boyinsha islenip atirǵan oqiw-oqitiw islerindegi aldińǵi tájiriybelerdi juwmaqlay kelip, oniń qollaniw jollarina siltew berip otiradi.
Oqiw metodikasi: oqiwshilardiń dúńyaǵa kóz-qarasiniń qáliplesiwi, oqiwdiń turmis penen baylanisiwi, ádep-ikramliliq jollarin meńgeriw menen balalardi sanali oqiwǵa, duris oqiwǵa, tez oqiwǵa, tásirli oqiwǵa úyretiw, úyreniw jollarin analiz etedi, bul boyinsha tiyisli metod penen usillardi qollaniwdiń jollarin sheshedi.
Grammatika menen orfografiyani oqitiw metodikasi balalar tilimizdiń grammatikasi menen orfografiyasi boyinsha, til ósiriw, bular ústinde dóretiwshilik isler islewdiń metodlari menen usillariniń sistemasin úyreniw menen olardi úyretiw, úyreniwdiń tiyimli jollarin óz isinde iske asirip otiriwdi usinadi.
Oqiwshilardiń sóylewin rawajlandiriwdiń metodikasi. Baslawish klass balalariniń rawajlanbaǵanliǵin eske ala otirip, til ósiriw isi balalardiń oy-órisiniń rawajlaniwina baylanisli ekenligin názerde tutip, usiǵan baylanisli isleniwge tiyisli islerdi, oni alip bariw jollarin, qollanilatuǵin metod penen usillar sistemasin izertleydi, qollaniwdiń jol-jobasin silteydi.
Grammatika menen orfografiyani úyretkende oqiwshilarǵa dáslepki bilim hám kónlikpeler beriledi. Bul da belgili bir sistemaǵa baylanisli bolip, baslawish klassta grammatika menen orfografiyadan alǵan bilim hám kónlikpeleri keyin orta mektepte alatuǵin bilimi menen kónligiwiniń tiykari bola alǵanday boliw tiyis. Bul waziypani sheshiw ushin grammatika menen orfografiyadan alatuǵin bilim hám kónligiw jumislariniń kólemin programmada tómendegi baǵdarda alip bariw belgilenedi` 1. Ses hám hárip, buwin. 2. Sóz. 3.Gáp. 4. Baylanisli sóylew. Bular birinshi basqish - I-II klass, ekinshi basqish - III (IV) klasslarda alip bariladi. Baslawish klasslarda kóbinese oqiwshilardiń kónligiwine kóbirek itibar berip bariw kerek. Sebebi, bunda beriletuǵin bilim negizinde ámeliy túrde bolǵanliqtan, ámeliy jumis isley biliw kónlikpelerine kóbirek itibar berip bariw talap etiledi.
Oqiwshilardiń hár bir tarawdi úyreniwiniń barisinda olardiń tilin ósiriw jumislari menen, mádeniy sóylew kónlikpelerine ayriqsha itibar berip bariladi. Bul hár bir taraw boyinsha ótiletuǵin sabaq ústinde sheshilip otiriliwi kerek. Sebebi, baslawish klass oqiwshilariniń bul boyinsha tájiriybeleriniń azliǵin esapqa alatuǵin bolsaq, waziypa onnan da beter juwapkerli ekenligin sezemiz.
Metodika pán sipatinda ana tili oqitiw metodikasi mektepte oqitiwdiń oqiwshilardiń til bayliǵiniń jaqsi rawajlaniwinda isenim bildiretuǵin, tildi hár tárepleme biliwdiń sotsialliq rolin túsindiretuǵin jollari menen támiyinleniwi kerek. Demek, sóz bayliǵin ósiriw mekteptiń tiykarǵi waziypasi.
Ámeliyat bilimniń háreketlendiriwshi kúshi, haqiyqat waqiti hám bilim tajidur. Analitikaliq - sintetikaliq jumislar járdeminde til ústinde gúzetiwden uliwma juwmaq shiǵariwǵa, teoriyaliq qaǵiydaǵa solar tiykarinda awizeki hám jazba túrdegi janli túrde sóylewge baylanisqa, duris sóylewge ótedi. Olar gúzetiw processinde bilip alǵan, ózlestirgen ózlashtirgan qaǵiydalarini ámeliyatqa endiredi.