Tema: Juzimnin' tiykargi ziyankesleri menen tanisiw

Tema: Juzimnin' tiykargi ziyankesleri menen tanisiw.
Kirisiw
1.Adebiyatlarga sholiw
2.Tiykargi bolim
2.1.Ju’zimlerdin’ tiykarg’i ziyankes, kesellikleri,olardi qorg’aw usillarin alip bariw
2.2.Ju’zim cilkadasi haqqinda
2.3.Un ta’rizli ju’zim qurti , komstok qurti
Juwmaqlaw
Paydalanilgan adebiyatlar

Ju’zimnin’( Vitis vinifera L.) tiykarg’i ayirmashilig’i tez o’sip, shaqa japiraqlar
sani ko’p, tamir sistemasi jer betinde jaqin jaylasatug’in o’simlik.Qistag’i suwiq urmaw maqsetinde topiraqtin’ u’stingi betine komiledi, yaki orap saqlanip , erte ba’ha’rden baslap miywelerinin’ mug’darin, sapasin jaqsilaw ushin u‘zliksiz shaqa ha’m japiraqlari alinip ta’rtipke keltirilip bariladi. O’simliktin’ usinday o’zgeshelik tamanlarin esapqa alg’an halda awil xojaliq eginlerinin’ ziyankeslerinen un ta’rizli juzim qurti (Pseudococcus citri Risso), lomstok qurtlari (Pseudococcus comstocki Kuw) , ju’zim ken’esi (Eriophes vitis Nal) ,ju’zim cikadasi (Arboridia kakogawana), ju’zim japiraq orawshisi (Polychrosis botrana) orta vino brajnigi (Pergesa elpenor L), allekto brajnigi (Theretra alecto L), sizg’ish ta’rizli brajnik (Celerio livornica Esp) tu’rleri payda bolip ziyan keltirip, alinatug’in hasildin’ mug’darin, sapasin ha’m saqlaniw qa’siyetlerin to’menletip jiberedi.
Brajnikler (a’rwaq gu’belegi) vino (Pergesa elpenor L.), allekto (Theretra alecto L), sizg’ish ta’rizli (Celerio livornica Esp) tu’rleri ju’zimge ziyan keltirip,
biologiyasi uqsas bolsada, morfologiyaliq belgilerine o’zlerine ta’n ayirmashiliqlari bar . Ziyankesdin’ gu’belekleri iri (6-7 sm ) , alding’i qanatlari
ashiq qon’irdan zaytun siyaqli jasil bolip shetleri qizg’ish ko’k ren’li jollar
menen tartilg’an.
Denesi qalin’ tu’tikler menen qaplang’an, eki qaptali qizil , u’stingi ta’repi
zaytunday jasil uzinsha jolaqshalari bar. Qurti 10 sm jwtip, ren’i jasildan ashiq qon’ir jasilg’a shekem o’zgeredi ,4-5 segmentlerinde bir danadan qara ren’li daqlari bar. Bulardin’ ortasinda yarim ay siyaqli ren’siz yadrosi , qurtlari denesinin’ aqirg’i bo’liminde jaylasqan o’simshesi (5mm , onnanda uzin ) brajniklerge ta’n belgi bolip esapalanadi.
Quwirshaqlari3,0-3,5 sm , ren’i ashiq qon’ir qara ren’li daqlarinan ajiraladi.
Ziyankes quwirshaq fazasinda topiraqta qislap , may-iyunda gu’belekleri uship atalang’annan keyin ju’zimlerge jekke tu’rinde ma’yek qoyip , bar ekenligin jerge tu’sken shig’indilarinan an’sat tabiw mu’mkin . Ma’wsimde 2 ma’rte a’wlad berip , ziyani avgustta joqari da’rejege jetedi. Juzim cilkadasi (Arboridia kakogawana. )-ten’ qanatlilar (Homoptera ) topari Cicadellidiae tuwisina kirip, denesi 1,6 -2,0 mm, aqshil ku’l ren’li, alding’i jelkesinde eki dana qaraltim dag’i bar , qanatli ziyankes. Jaqsi uship, tez ha’reket qilip, samal ja’rdeminde tarqalip, aprelden baslap o’simlik jaqpiraqlarin ziyanlaydi. Mayeklerinen erjetkenine uqsas qurtlari shig’ip aziqlanip, erjetken fazasina xlorofil kemeyip , ren’i ag’arip , fotosintez processi buzilip, hasil pa’seyip miywesinin’ qantliligi to’menlep, tu’yneklerin jaramsiz halg’a keltiredi.
Ju’zim japiraq orawshisi (Sparganothis rShepapa ) - japiraq orawshi gu’belekler (Tortriciadae ) tuwisina kirip, qanatlarin jayg’anda 12-15 mm alding’ i jup qanatlari aqshil ku’lren’ jiltiraq, ortasinda kesesine tartilg’an qaraltim dag’i bar gu’belek . Artqi qanatlari ku’lsiman qon’ir atalig’i aqshil rende boladi. Mayegi aq 0,65-090 mm , qurtinin’ basi qara , denesin mayda tutiksheler qaplag’an , u’lken jastag’i qurti 14 mm , reni pushti yaki qizg’ish , denesin siyrek tu’ksheler qaplag’an. Quwirshag’i qon’ir ren’li , 5,0-5,5 mm aq pille ishinde boladi.
Quwirshaq fazasi qabiq astinda , basqa orinlarda qislap , baharde gu’belekleri
uship qosimsha aziqlang’annan keyin 50-70 dana ma’yegin birimlep o’sip
shiqqan jas miywe shaqalarina qoyadi . Mayekten shiqqan qurtlari aziqlanip,
o’zlerinen bolip shig’arg’an mayda jipleri menen oraydi. Qurtlari 6 jasti o’tip juqa pille ishinde quwirshaqqa aylanip , 7-10 kunde kelesi awlad gu’belekleri shig’adi .Mawsimde 3-4 marte a’wlad berip , 2-3 awladiziyan keltirip, hasil , sapasi kemeydi.
Juzim miywesi orawshisi (Polychrosis botrana ) –joqaridagi tuwisqa kirip,
gu’belegi 12-13 mm , alding’i qanatlari qon’ir , ortasinda kesesine jaylasqan
qara ren’li daqlari bar , artqi qanatlari qanatlari ku’lren’. Ma’yekeleri sari ren’li
ren’li , qurti 12-13mm , basi qaraltim qon’ir , denesi sarg’ish jasil , onsha naniq bolmag’an daqlar ha’m tu’kler menen qaplang’an . Quwirshag’i qon’ir ren’de, sirtqi jumsaq pille menen oralg’an .Quwirshaq fazasinda ju’zim qabig’I astinda ha’m basqada orinlarda qislap aprel-mayda shig’ip, atalang’annan keyin ju’zimnin’ jas shaqalarina ma’yeklerin qoyadi. Shiqqan qurtlari 12-18 ku’n aziqlanip, quwirshaqqa aylanip, 8-10 ku’nde keyin a’wlad gu’belekleri uship, mawsiminde 3-4 marte a’wlad beredi. Qurtlar miyweni kemirip uship, mawsiminde 3-4 marte a’wlad gu’belekleri uship ma’wsimde 3-4 ma’rte a’wlad beredi. Qurtlari miyweni kemirip, olardi orap solqimlar siyreklesip, kjarilg’an tu’yneklerinde basqada mikroorganizmler, ha’rre toplanip, tovarliq qa’siyetin to’menletip o’nimnin’ sapasi, mug’dari kemeyip, jerge to’selip o’setuginlarimda hasili toliq nabit boladi.
Un ta’rizli ju’zim qurti (Pseudococcus citri Risso), komstok qurti (Ps. Comstocki Kuw) - ten’ qanatlilar (Homoptera) topari un ta’rizli qurtlar (Pseudococcidae ) tuwisina kirip , eki turdin’ morfologiyaliq belgileri, ziyan keltiriwi ha’m biologiyasi ju’da uqsas. Komstok qurti analiqlari qanatsiz, 3,5-4,0 mm, a’ste ha’reketlenip, denesi a’tirapinda 17 jup mum ta’rizli o’simsheleri bar. O’simshelerdin’ aqirg’i jubi basqalarg’a salistirg’anda uziniraq bolip, quyriq formasinda boladi. Erkegi mayda bir jup qanati bar. U’stingi ta’repinen un siyaqli aqshil zatlar qaplap turadi. Komstok qurtinin’ arnawli qaltashalarg’a qoyilg’an mayekleri, juzim un tarizli qurtinin’ toliq jetilispegen analiqlari qistag’I bolatugin unamsiz faktorlardan aman qalip qislap shig’ip,qalg’anlari toliq qirilip mart aprel de aziqlanip , analiqlari partenogenetikaliq jol menen 15-30 kunde 250-600 dana mayek qoyip beredi. Shiqqan qurtlari tez aziqlanip 3 jasap , erjetken formasina aylanadi. Un tarizli juzim qurti juzimnen tisqari terekler alma, almurt, anar, anjir,citrus,miywelerin, komstok qurti tiykarinan juzimnin’ aziqliq zatlarin sorip ziyanlap, denesinen bolip shig’arg’an shireli suyiqliqlari o’simlikti pataslap, osip , rawajlaniwdan arqada qaldiradi, onin’ sapasi buziladi, tu’pler suwiqqa, basqada unamsiz faktorlarg’a shidamsiz bolip qaladi.
Ju’zim kenesi (Eriophes vitis Nal.) –keneler (Acariformes ) topari Eriophoidae tuwisina kirip, denesi binokulyar yamasa 15-20 ese ulkeyip ko’rsetetug’in lupalar ja’rdeminde ko’rinip 0,14-0,16mm , sozin’qi eki jup ayag’i denesinin’ aqirinda uzin o’simsheleri bar.
Ziyankesti ju’zim japirag’inda payda bolg’an isikler arqali biliwge boladi .
Isikler japiraqtin’ u’stingi ta’repinde payda bolip , astingi tarepi oyiq , reni
aq-gumis keyinirek qizgish- qonir ren’degi kletka o’simsheleri menen qaplang’an boladi. Ziyankes ag’ashlardin’ qabiq asti ha’m bu’rtik a’tiraplarinda qislap shig’ip aprel-mayda japiraqlarda aziqlanip ziyan keltiredi. Toliq emes rawajlanip, mayek,1-nimfa, 2-nimfa ha’m erjetken fazalarin o’tip , atalanbag’anlarinan erkekleri shig’ip, vegetciya dawirinde bir neshshe marte awlad beredi.Ziyankes jerde jatqan ju’zimlerdi kobirek , paqali tik kooterilgenlerin kemirek ziyanlap, ziyanlang’an ju’zim rawajlaniwdan arqada qaladi, sapasi buziladi, o’nim kemeyip, faktorlarg’a boladi. Qarsi gu’res ju’zim atizlarinda o’simlikti o’siriw agrotexnologiyasin esapqa alg’an halda ziyankeslerine qarsi agrotexnikaliq usillardan ju’zim shaqalarin jerge taslap qoymay , erte bahar maslamalarg’a o’rmeletip o’siriw talap etiledi, gu’zde ziyat shaqalarin , maslamalarg’a o’rmeletip o’siriw talap etiledi, gu’zde ziyat shaqalarin qirqip topiraqqa ko’mip atizdag’i o’simlik qaldiqlari , japiraqlardi jiynap alip, qabiqlar qirip aling’an jaralang’an bolsa arnawli zamaskalar jag’iladi.
Ósimliklerde sistemalı shidamliqti induksiyalaw. Ósimlikler kesellik
qozǵawtıwshı organizmlerdiń qandayda-bir arnawlı bir túri menen
ziyanlang’an bolıwı olardi keyinirek patogenlaming basqa túri menen
zıyanlanıwınan qorǵawı kóp ushraytuǵın hádiyse bolıp tabıladı. Odan
tısqarı, ósimlikler 'o'suv dáwirdiń ertaroq dáwirinde - kesellik qozǵawtıwshına shıdamlı bolǵan basqıshında - patogen menen zálellantirilishi o'suv dáwirdiń keyingi basqıshlarında ósimlikte shıdamlılıq payda bolıwına alıp keliwi de málim. Mısalı, virus menen zálellanmaganlariga salıstırǵanda zálellangall lobıya hám qant láblebi ósimlikleri tat hám un-shıq qozǵawtıwshı obligat parazit zamarıqlarǵa
joqarılaw shıdamlılıq etken. Soǵan uqsas, TMv menen zálellengen temeki ósimliklerinde tekǵana bul virusqa, bálki ol menen baylanıslı bolmaǵan basqa viruslar, Phytophthora nicolanae sıyaqlı oomitset zamarıqlar, Pseudomonas tabaci sıyaqlı bakteriyalar hám hátte ba' zi shiralarga salıstırǵanda shıdamlılıq induksiyalanadi (ónim etiledi). Kerisinshe, túbir shırıw qozǵawtıwshı Thielaviopsis basicola sıyaqlı zarnburug' yamasa barglami zıyan jetkeretuǵın Pseudomonas syringae sıyaqlı bakteriya menen zálellantirilgan temeki ósimliklerinde TMv ga shıdamlılıq induksiyalanadi.
Keyinirek izertlewlerden málim bolıwısha, patogenlaming
arnawlı bir tábiy bólimleri, mısalı, TMv dıń belok qabıǵı, bakteriya
(Ralstonia solal1 acearum) dıń beloksimon komponenti yamasa glikoproteid fraksiyasi, oomitset (Phytophthora infestans) dıń lipid komponenti yoxud zamarıqtıń xitozanga uqsas polisaxarid bólegi xojayın ósimlik denesine qandayda-bir usıl (jaǵıw, ızǵarlaw, inyeksiya) járdeminde kirgiziw ósimlikte sistemalı shıdamlılıq rawajlanıwına (induksiyalanishiga) alıp keledi. Vaksinatsiya (emlew) - ósimliklami viruslaming avirulent yamasa kem virulent shtammlari menen aldınan zálellab, ulaming virulent shtammlarga shıdamlılıǵın asırıw bolıp tabıladı. Bunda ósimlikte latent (sırtqı belgileri ámeldegi bolmaǵan ) yamasa zorǵa kórinetuǵın infeksiya rawajlanadı (Shtemshis i dr., 2004). Ósimlik vaksinatsiyası adamlar hám haywanlar vaksinatsiyasınan parq etpeydi. Hár eki halda da organizmde qorǵaw qábileti. yaǵnıy infeksiyaǵa immunitet payda boladı. Biraq haywanlar hám ósimlikler immuniteti mexanizmleri hár xiI. Haywanlar qanında kesellik qozǵawtıwshınıń rawajlanıwı hám ko' payishini toqtatadigan antitelolar ónim bo' ladi, ósimliklerde bolsa emlew viruslar interferensiyasiga tiykarlanǵan, yaǵnıy old ın kiritilgall virus kóbeyiwi kletkalarǵa keyininen kirgen patogen virus kóbeyiwine tosıq bolıp xızmet etedi. Interferensiya viruslar túrleri yamasa bir turning hár xii shtammlari arasında gúzetiledi. virus laming zaiflashgan shtammlari tábiy dereklerden ajratılıwı yamasa eksperimental mutagenez járdeminde jasalma ónim etiliwi múmkin vaksinatsiyanıń hasası virus shtammlari interferensiyasining
mexanizmi - házirge shekem tolıq anıq emes. Usınıń menen birge, emlengen ósimlikler, mısalı, oǵada zıyanlı kesellikler – deformatsiyalovchi mozaika hám de japıraqlar hám miyweler nekroziga qarsı vaksinalanǵan pomidor egini olardan tolıq qorǵawlanıwı házirgi dáwirde hesh qanday shubha tuwdınnaydi. Bunda emlengen egin ónimi emlenmagan, virus" menen zálelhmgan egin ónimine salıstırǵanda 20 -30% ga asadı. Tek pomidor emes, bálki kartoshka ósimlikleririi emlew de tabıslı
boladı. vaksinatsiya ushın virussız tuganaklar saylanadı. Ósimlikler
eki haqıyqıy japıraq fazasında kartoshka X-virusınıń hálsiz shtammi menen emlenedi. Kem virulent shtamm menen emlegennen keyin 4-jılı vaksinalanǵan kartoshka patogen shtamm menen zálellengen eginge salıstırǵanda 40% kóbirek ónim bergen (Romanov, Reyfman, 1978) Ol yamasa bul otaqǵa qarsı biologiyalıq gúres máselesin sheshiw processinde móljel daǵı otaqtı hár tárepleme bahalaw talap etiledi.
Insan ushın ósimlikler áhmiyeti sonshalıq kóp qırlıqı, bólek turlaming záleli yamasa paydası máselesinde hámme waqıt da bir sheshimge kelip bolmaydı. Atap aytqanda, opunsiya áwladına tiyisli kaktuslar Avstraliya kontinenti jaylawları ushın ıssı awqatdiy kóp jıllıq otaq esaplansa, basqa mamlakallaming (AQSH. Meksika ) ayırım aymaqlarındaǵı suwsız jerlerde olar buyımlar ushın shireli azıq hám suw dáregi esaplanadı. Sol sebepli de AQSH, Texas shtatınıń batıs jaylawlarında opunsiya talay qalıń ósińkiligine qaramastan. oǵan qarsı opunsiya kaktus tún gúbelegin alıp keliwge razılıq berilmegen.Lantana biygana o'li Avstraliya jaylawları ushın xavtli bolıwına qaramastan onı ban an plantalsiyalari ushın paydalı dep esaplanadı,sebebi ol boz jerler sistemasında luproqni erroziyadan jaqsı qorǵaw etedi. Bunnan tısqarı. mabada lantana tag-tubi menen joq etip taslansa odan bosagan ekologiyalıq jarlı jerlerdi odan da xavtliroq er adam kanop (paskon)
iyelewi múmkin.Gerbinefaglami lanlashda hám ulami daslep sınap kóriwde
introduksiya hám areal ishinde tarqatıw máselelerine odan da kóbirek talaplar qóyıladı.Bárinen burın introduksiya etiletuǵın yamasa areal ishinde tarqatiletuǵın turtar tar azıq qánigeliklesiwine ıyelewi, oǵan sistematik jaqın bolǵan materiallıq ósimlikler ushın zıyanlı bolmawi zárúr. Bunday shártga ámel etpeslik qabıl etiwge bolmaytuǵın aqıbetlerge alıp keliwi múmkin.Atap aytqanda. Qubla Afrika Respublikasına opunsiya tikenli biygana o'tiga qarsı cheldan qurt alıp keitirilgan Dactylopius lomentosus qurti,likansiz ǵawıshı opunsiya plantatsiyasining saldamlı zıyankessine aynalǵanlıǵı sebepli oǵan qarsı ximiyalıq gúres ilajların ótkeriwge tuwrı kelgen.Ótken ásir baslarında Gavay atawlarına lantanaga qarsı basqa gerbinefag shıbın-shirkeyler menen bir qatarda pıruzaqanotlilar shańaraǵına tiyisli Thecla echion da keltirilgen bolıp. onıń qurti baklajandı zálellegen. Sol sebepli de gerbinefaglaming azıq qánigelikligi maydanınan eksperimental izertlewler ótkeriw minnetlemesi qabıl etilgen. Devin. «Abbot» (AQSH) finnasi ónimi, quramında Phytophthora palmivora zamarıqı sporalari bar. Bul zamarıq citrus tereklerinde parazitlik etiwshi morreniya otaqınıń poya hám túbirlerin zálelleydi. Preparat topıraqqa solinadi hám ol nátiyjesin 2 jıl dawamında saqlaydı. Topıraqqa kiritilgennen keyin 2 hápte ótkeninde morreniya o't1 arining 60 procenti, o'suv dáwiri aqırıǵa shekem bolsa - 90% ten kóplegeni halok boladı. Lubao (Kitay ) hám Biomal (AQSH). Colletotrichum gloeosporioides zamarıqı tiykarında tayarlanǵan mikogerbitsid. Saya egini atızlarında sarı shópka qarsı qo'lIaniladi. Ortasha 85% nátiyje Bialofos. Yaponiyada Streptomyces hydrospopicus aktinomitseti metabolitlari tiykarında tayarlanǵan. Rossiyada sınaqlardan ótken. Ermallbargli ambroziyaga qarsı, 68 japıraq fazasında qo'l1 aniladi. Preparat Sarp me'yori tásir etiwshi element boyinsha 0. 250, 5 kg/ga bolǵanında otaqtıń 55-78 payızın, 1-1, 5 kglga bolǵanında bolsa - barlıǵın óltiredi (Xloptseva, 1996 ). Biygana ósimliklerge qarsı kesellik qozǵawtıwshı zamarıqlami baslanǵısh parazit retinde hám de gerbinefag shıbın-shirkeyler menen birge tabıslı isletse boladı.
Atap aytqanda, 1 982-jılı AQSHning Arkanzas shtatında saya hám salı ósimlikleri arasında ósetuǵın Aesch. vnomene virginica otaqın joytıw maqsetinde Colletotrichum gloeosporioides qo'l1 anilgan. Bunda I ga maydanǵa quramında 190 mlrd. spora bolǵan 94 1 suwlı suspenziya purkalgan; zamarıq menen ayırım gerbinetsidlaming qospaları isletil-ganda da onıń patogenlik iskerligi kamaymagan (T emplton.1982).Saya hám g'o'za eginlerin pataslaytuǵın, keń tarqalǵan kassiya (Cassia obtusifolia) otaqına qarsı biologiyalıq gúres maqsetinde Alternaria cassiae zamarıqı sınalǵanda unamlı nátiyje alınǵan.Avstraliyada er adam báńga (Eupatorium adenop/torw1/) qarsı qo'lIaniladigan gúlli gúbelek otaqtıń putaqların
zálelleytuǵın ('ercospora eupatorii zamarıq ining sporalarini tarqatadı. Rossiyada otaqlarda ramulyarioz, serkosporoz, septorioz hám altemarioz tez-tez dús keliwi belgilengen. Serkosporoz láttetikon, qala sorası hám páshekte anıqlanǵan. Sarı shópka qarsı altemarioz keleshekli bolıwı múmkinligi xabar etilgen. Tábiyaatda organizmler muǵdarı úzliksiz ózgerip turıwı eki process modifikatsiya hám basqarıwdıń óz-ara tásiri nátiyjesi bolıp tabıladı. Modifikatsiyada kórip shıǵılıp atırǵan populatsiyaga salıstırǵanda sırtqı ortalıq faktorlarınıń tosınarlı. tiykarınan, abiotik ózgeshelikke iye bolǵan ózgerisleri sebep boladı. Ulaming tásiri tuwrıdan-tuwrı yamasa azıq o'simligi jaǵdayınıń hám tábiy jep joq qılıwshılaming iskerligi sebepli júzege keliwi múmkin.
Bul ta'simi esapqa almastan bolmaydı. Mısalı, ádetten tısqarı qáhárli qıs yamasa oǵada qurǵaqlay, ıssı jaz geyde ol yamasa bul organizmlaming sanı ólimli túrde. keskin qısqarıwına sebep boladı. Atap aytqanda, qattı qahralon qishda tómen temperatura tásiri sebepli. ashıq halda daraxllar putaqlarında qishlayolgan almurt biti hám alma jasıl bili máyekleri kóplegen qirilib ketedi. Biraq máyekler qanshellilik kóp yamasa kem qirilmasin, antitsiklon siklon menen almasmaguncha yamasa bunday aymaqlarda suwıq hawa massası qızimaguncha, bul omillaming tásir etiw dárejesi ózgelmaydi. Modifikatsiyadan ayrıqsha bolıp esaplanıw basqarıw, yaǵnıy tosınarlı ózgeriwlami yumshatish.populatsiya sanın ózgertira alatuǵın, tek intensiv tásirine juwap bere alatuǵın faktorlarǵana ámelge asıriladı. Bunday faktorlar retinde biotsenoz daǵı organizmler hám túrler arasındaǵı, yaǵnıy hár qanday basqarıwshılar hám keri tásirge iye bolǵan biotik faktorlar túsiniledi.
Zatlar sanı qatnası kóbeyiwi yamasa azayıwına qaray populatsiya
muǵdarı anıqlanadı. Bunday processlerge ekologiyalıq omillaming jarni
kompleksi tásir etip, nátiyjede jınıslıq jemisdorlik, ómirsheńlik hám zatlar
migratsiyasi processleri ózgeriwine sebep boladı. Qolaysız abiotic faktorlar qısqı tómen hám jazǵı joqarı temperatura, tómen hawa salıstırmalı ızǵarlıǵı hám tásiri sebepli populatsiya muǵdarı keskin azayıwı múmkin. Bunda populatsiyaga' biotik omillaming tásiri azayıp, tiri qalǵan zatlar saqlanıp qalıwı gúzetiledi. Kóbeyiw ushın qolay sharayatlar ónim bolıwı, populatsiya reproduktivlik potensialı joqarı bolıwı sebepli, organizm tez kóbeyiwine alıp keledi. Biraq bunday kóbeyiw cheksi bolmay, oǵan biotik faktorlar (jırtqıshlar, parazitlar, azıq jetispewshiligi hám h.)dıń tásiri talay kúshayadi. Sonday eken, shıbın-shirkeyler hám basqa organizmlaming joqarı reproduktivlik potensial ózgesheligi hám modifikatsiyalaw faktorları qolaylıǵı biotsenozda organizmler hádden tıs kóbeyiwi múmkinshiligin jaratadı, biologiyalıq faktorlar bolsa bunday kóbeyiwdiń aldın alıp, onı arnawlı bir, ortasha dárejede ustap turadı. Mabada biologiyalıq omillaming toqtatıw áhmiyeti keskin kamaysa, mısalı, pestitsidlar, ayırım agrotexnikalıq ilajlar qo' l1 ash sebepli, kerisinshe, abiotik omi11 ar jaǵdayınıń qolaylıǵı zatlar sanı keskin kóbeyiwine hám nátiyjede bul tur populatsiyasining qalıńlıǵı ósiwine alıp keledi. Biotik omi11 aming bunday basqarıw kúshi susayishi kO'pincha agrobiotsenozlarda gúzetiledi. Shıbın-shirkeyler sooi ózgeriwiniń sebepleri salasındaǵı pikirler házirge shekem de bir-birine keri bolıp tabıladı. Ayırım avtorlar agrobiotsenozlardagi zıyanlı organizmler tábiy jep joq qılıwshılar tárepinen basqarila alıwı tuwrısındaǵı konsepsiyanı tolıq biykar etedi. Bul usınıń menen tiykarlanadıki, awıl xojalıq óndirisinde konsentraciyalaw hám iX1 isoslashtirish sebepli eginler iri dızbeklerde egiliwi entornofaglar ushın jay qaldımlasligi múmkin. Bunday qáte dúńyaǵa kózqarastı tómendegi maǵlıwmatlar tiykarında ańsat biykarlaw etiw múmkin. G'o' za atızları shetlerin (ásirese, suwda namlanuvchi altıngugurt preparati sıyaqlı ekologiyalıq zıyansiz) insektitsidlar menen 20 -40 metr keńlikte qayta islewdiń sarnarasi bunday atızlarǵa jalpı qayta islew nátiyjesinen qalıwrnaydi. Bul ózgezeginde kópshilik entomofaglar - xonqizi qo'ng'izlari, altınko'zlar, sirfid shıbınları, brakonidlar, ixnevrnonidlar hám basqa tábiy jep joq qılıwshılami saqlap qalıp, ulaming zıyankeslerge qarsı iskerligin yanadi kúshaytadı, bunda egin maydanı qansha úlken bolsa, onıń insektitsidlar menen islenbeytuǵın maydanı sonsha kóp qaladı. Bul bolsa, joqarıda esla.ganimizdek. entomofaglami saqlap qalıwǵa múmkinshilik beredi. Topıraq ónimliligin hám awıl xojalıq eginleri zúráátliliginasırıwda o'nnon qorǵaw sistemalarınıń áhmiyeti bolıp, bunday tizirnlar awıl xojalıq eginleri zıyankesleriniń kópshilik tábiy jep joq qılıwshılarioi yig'adigan tiykarǵı derek esaplanadı. Sonday eken, o'sirnliklami qorǵaw qánigeleriniń zárúrli wazıypaJari - agrobiotsenozdagi zıyanlı shıbın-shirkeyler hám basqa organinnlarga qarsı gúresde pestitsidlami keń qo'lIamasdan, bálkim zıyankes Jar sanın basqarib turatuǵın entomofaglar hám patogenlar sanın hám iskerligin kúshaytiradigan agrotexnikalıq ilajlar, shıdamlı sortlami engiziw hám de nátiyjeli entomofaglami máwsimiy kolonizatsiya qılıw, areal ishinde ulami tarqatıw yamasa mikrobiologik preparatlami keń qo'lIashni ámelge asırıw kerek.
Avstraliyadan ayırım Orta Jer teńizi mámleketlerine keltirilgen. Burınǵı SSSR territoriyasiga 1949 -jılı kútilmegende 2 (er adam hám urǵashı ) ltaliyadan prospaltella menen birgelikte kelip qalǵan. Olar Kavkaz (Abxaziya hám Adj ariy a), Qara teńiz sohiJIaridagi subtropic aymaqlarda Iindorus populatsiyasi baslanıwına tiykar bolǵan. Lindorusning qo'ng'iz hám Iichinkalari danq qatqan jaǵdayında qabıqloq jarıqları hám ósimlik qaldıqları astında qishlaydi. Qo'ng'izlarida qısqı diapauza bolmaydı hám olar shekem suwıqta da yashay aladı.
Urǵashıları qalqanbitlar astına I donadan máyek qóyadı. Jırtqıshdıń lichinkalari diaspidsimonlar shańaraǵı qalqandorlarining lichinkalari, qo'ng'izlari bolsa sol qalqandorlaming jetik urǵashıları, kóbinese dumaloq juqa qalqanlılar menen azıqlanadı. Bir urǵashı 300-500, ko'pi menen bolsa mıń donadan artıq máyek qóyadı. Lindorus bir nasliniń rawajlanıwı 1-2 ay dawam etip, jıl dawamında 4-6 nasi beredi. Lindorus kóp zıyanlı qalqanbitlar - bawırrang yemiruvchi, kaliforniya, sarı pomeranets (ashshı apelsin) ya basqalar menen azıqlanadı. Koksinellidlar natiyjeliligin keskin kemeytiriwshi jergiliklientomofaglar Iindorusga maslawmaǵan. Tillerang afitis - Aphytis chrysomphali (Hymenoptera gruppası, Aphelinidae shańaraǵı ). Kavkaz Qara teńiz jaǵası jaǵalarına Irannan ótken. Derlik tekjigarrang qalqanbitda parazitlik etedi