ÓzbekstAn tAriYxÍ

armiyanıń basqa-

rılıwı, áskeriy 

lawazımlar

http://eduportal.uz

---

33

Áskeriy  bólim  oq  hám  oqjay,  nayza,  balta, 

qılısh,  qalqan,  shoqmar  sıyaqlı  qurallar  menen 

qurallandırılǵan.  oq  hám  oqjay  tiykarǵı  qural  edi.  olar  hújim  waq-

tında da, qala yaki qorǵan qorǵanıwında da isenimli bolǵan.

oqjay  oǵı  jaylastırılıp  qoyılatuǵın  qurılma  sadaq  dep  atalǵan. 

Áskerdiń  ózin-ózi  qorǵawda  sawıt  hám  dubulǵa  (temirden  islengen  bas 

kiyim) áhmiyetli orın iyelegen. 

Tofang  (mıltıq)  penen  qurallandırılǵan  topar  tofandoz  dep  atalǵan. 

Áskeriy bólimde tofangti turaqlı túrde qollanıw Xvi ásirdiń ortalarınan 

baslandı.  Bul  dáwir  tofanglarınıń  stvolı  mıstan  tayarlanǵan  edi.  keyin 

ala  olar  osmaniyler  mámleketiniń  stvolı  temirden  jasalǵan  tofangları 

menen  almastırıldı.  Biraq,  pútkil  Xvii  ásirde  de  oqjay  atlı  ásker 

ushın  tiykarǵı  qural  bolıp  qaldı.  Áskeriy  júris  waqıtlarında  atlardı 

oqlardan qorǵaw ushın olar ústine kejim dep atalıwshı arnawlı jamılǵısh 

jamılǵan. Bunday jamılǵısh evropadan da alıp kelingen.

Áskeriy  háreketlerde  naftandoz  (neftti  jandırıp  atıwshı)  hám  manja-

naq  (tas  atıwshı)  qurallar,  tiykarınan,  qala  hám  qorǵanlardı  qamal 

etiwde,  sonday-aq,  dushpan  áskeriniń  qatarın  tozǵıtıp  jiberiwde 

qollanılǵan.

dereklerde  aytılıwınsha,  xanlıq  armiyasında  toplar  da  bolǵan. 

ashtarxaniyler  húkimdarlıǵı  dáwirinde  xanlıqtıń  ekonomikalıq  rawaj-

lanıwı  barǵan  sayın  páseyip  bardı.  Bunıń  tiykarǵı  sebebi  oraylıq 

hákimiyattıń  oǵada  kúshsiz  bolıp  qalıwı  nátiyjesinde  siyasiy  pıtırań-

qılıq  júz  bergenligi  edi.  ekonomikalıq  krizis  aqıbetinde  ashtarxaniyler 

dáwirinde xanlıq turaqlı armiya saqlay almadı.

1. armiya haqqında nelerdi bilip aldıńız?

2.  armiyada  xızmet  etken  tuwshı,  bayraq  kóteriwshi,  tavoshı,  jasawıl 

hám  jevachi  lawazımındaǵı  áskerler  qanday  isler  ushın  juwapker 

bolǵan?

3. armiya qural-jaraqlardıń qanday túrleri menen qurallandırılǵan?

Mektebińizdegi  «shaqırıwǵa  shekemgi  bolǵan  baslanǵısh  tayarlıq» 

muǵallimi  járdeminde  búgingi  ózbekstan  armiyası  qanday  quram 

bólimlerden quralǵanlıǵın anıqlap keliń!

Qural-jaraqlar

3 – ózbekstan  tariyxı,  8-klass

http://eduportal.uz

---

34