Ózbekstan respublikasi joqari va orta arnawli bilimlendiriw ministirligi berdaq atindaĝi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

3.1.1- suwret. Ólshewlar anıqsızlıĝınń turlari
qamrab alıw ehtimoli ̶ ólshenip atırĝanshamalarniń chin mánislari kompleksi kórsatilgan qamrab alıw intervalida joylashish ehtimoli.

qamrab alıw koeffitsienti ̶ birdan katta son bolıp, ólshewlarnińkeńeytirilgenanıqsızlıĝınalıwushınólshewlarnińqosindı standart anıqsızlıĝıga kópaytiriladi.

Izoh: ISO/IEC Guide 98-3:2008 halqaro standartida belgilańan qoidalarga tiykaran, qamrab alıw koeffitsienti odatda kmenen belgilanadi.

Birinchi jaĝday (aposterior bahalaw) belgili bir fizik shamanińólshew natijalari boyınshaótkaziladi va anıqsızlıĝıbahalanadi. Uni faqat ólshenip atırĝanshamaniń kóp marta baqlaw natijalari jaĝdayida bahalawmúmkin. Ushbu ólshewlar ikkita variantda bajarilishi múmkin:

1) takrorlanuvchanlik sharayatida kútilmegen effektlar menenbaylanıslı bólgan ólshewanıqsızlıĝı tashkil qılıwshısini bahalaw va kamaytirish ushın);

2) natijalarniń kuzatilayotgan ózgaruvchanligini alıw maqsadida baqlaw sharoitlariniń birida ózgarish bólgan jaĝdayda (bartaraf qilinmagan belgili muntazam effektni ózgaruvchan bólimimenenbaylanıslı bólgan ólshew natijalari anıqsızlıĝın tashkil qılıwshılarini bahalaw va kamaytirish ushın).

Kóp marta baqlaw natijalarini matematik statistika usullari menen qayta ishlash natijasida kutilayotgan mánisni bahalaw atrofida sochilishnińólchovini ólshew natijasi sifatida alıwmúmkin. Baqlaw natijalariniń tarqoqligini ólchovi sifatida А tur standart anıqsızlıq deb nomlanadigan tajribaviy standart ogʼish olinadi.

Ólshew natijalari anıqsızlıĝınaprior bahalawbelgiliólshewda órganilayotgan kútilmegenyamasa muntazam effektlar ótkazilmagan jaĝdaydabahalanadi. Bunda aldınorınlanĝanólshew natijalari maĝlıwmatlariga tayanilib, tashqi ishonchli manbalardan olińan axborotlardan foydalanish múmkin. Masalan, ólshenip atırĝanshamaniń fizik qásiyetlari, ólshewquralsiniń pasport maĝlıwmatlari, qiyoslash, kalibrlash sertifikatlari va bayonnomalari maĝlıwmatlari va x.k.

Anıqsızlıqni bahalaw ogʼir jarayon ham emas, sof matematik masala ham emas. Bahalawólshenetuĝınshamaniń tabiatini sinchiklab órganishga, foydalaniladigan ólshewusılıga va metodikasiga baylanıslı.Ólshew natijasi ushın kórsatiladigan anıqsızlıqbahasiniń smfati va foydasi tushunchaga, kritik analizga va bu bahalawni bajarayotgan odamniń vijdoniyligiga baylanıslıboladı.

Kiriwshamalariniń standart anıqsızlıqlari shamatuwrısidagi maĝlıwmatniń turiga va shamamánisiniń ( statik yamasa nostatik) ózgarishi múmkinligiga qarab, А tur yamasaB tur boyınshabahalanadi.

Аgar shamatuwrısidagi maĝlıwmat (axborot) statik, yaʼni kóp marta ólshewyamasa sinashlar jolımenen eksperimental olińan bolsa, bu jaĝdaydakiriwshamalariniń standart anıqsızlıqlari А tur boyınshabahalanadi.

Аgar shamatuwrısidagi maĝlıwmat nostatik, yaʼni ushbu ólshew davomida bahalanmagan bolıp, qandaydir mustaqil bahalaw natijasida olińan (shamanińózlashtirilgan mánisi) bolsa, bu jaĝdaydakiriwshamalariniń standart anıqsızlıqlari B tur boyınshabahalanadi.

Аgar kiriwshamasınińbahasi bir marta baqlawboyınsha, etalońa qiyoslab, kam anıqsızlıqmenen kalibrlańan muayyan ólshewquralsi járdeminde olińn bolsa, bu jaĝdaydabahanińanıqsızlıĝı – bu tiykaran, birlik ólchamini qayta tiklash anıqsızlıĝı, yaʼni etalonnińanıqsızlıĝıboladı.

2.