Ózbekstan respublikasi joqari va orta arnawli bilimlendiriw ministirligi berdaq atindaĝi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

5-tema.Birgalikda ólshewlarniń matematik modeli

Birgalikda ólshewlar – ikkita yamasa bir nechta, har xil nomli shamalar órtasidagi bogʼlanishni aniqlash ushın bunday shamalarni bir waqıtda ótkaziladigan (tuwrıdan-tuwrıyamasatuwrıdan tuwrı emes) ólshewlar.

Birgalikda ólshewlarniń natijalari, ólshewlar modeli bólgan tómendegi teńlamalar tizimini yechish jolımenen topiladi:

Y=f(X₁, X₂, … , X_n) (2.7.1)

Metrologiyada ikkita argumentnin birgalikda ólshewlashlar ólshewqurallari (ÓV) ni darajalashda qóllaniladi. Bunday ólshewlar natijasida, ÓV niń pasportida jadval, grafik yamasa analitik ifoda kórinishida keltiriladigan darajalar tafsiloti (xarakteristikasi) aniqlanadi. Darajalash xarakteristikasini analitik kórinishda keltirish afzalroq boladı, chunki bunday shaklda ifodalash ancha ixcham va kópchilik amaliy masalalarni yechish ushın qulay boladı.

Tenzorezistor qarshiliginiń temperaturaga baylanıslıligini aniqlash masalasi birgalikda ólshewlarga misol bóla oladi, bonıń matematik modeli tómendegicha ańlatiladı:

(2.7.2)

иunda:

R₂₀— tenzorezistorniń 20 °Сdagi qarshiligi

α, β — qarshilikniń temperaturaviy koeffitsientlari.

R₂₀aniqlash ushın p temperaturaviy nuqtalarda (п>3) R (t) ólchanadi va bonıń natijalari boyınsha izlanayotgan baylanıslılik aniqlanadi.