|
ÓZBEKSTAN RESPUBLİKASI JOQARI HÁM ORTA ARNAWLI BİLİMLENDİRİW MİNİSTRLİGİ
Qaraqalpaqstan Respublikası kásiplik bilimlendiriwdi rawajlandırıw hám muwapıqlastırıw basqarması
Nókis qalası 2-sanlı kásip-óner mektebi
SANITARIYA HÁM GIGIENA páninen
TEMALAR TOPLAMI
Kafedra atı: Arnawlı pánler
Kafedra basshısı: Baekeeva A
Oqıtıwshı: Shamuratova A
2021-jıl
1-Tema.Kirisiw.Sanitariya hám gigiena pániniń maqset hám waziypaları.
Ózbekstan Respublikası shólkemlesken kúnden baslap shıǵarılǵan dáslepki hújjet - " Respublika den sawlıqtı saqlaw nızamchiligi" de xalıq sawlıgın qorǵaw, social -gigiyenik ilajlaming ámelge oshinlishi mámleket shólkemleri, m uassasalari hám shólkemleriniń wazıypası esaplanadı, dep kórsetilgen. Gigiyenik ilajlar ótkeriw ushın olardı ámelge asırıwǵa májbúr etetuǵın sanitariya nızamchiligi zárúr. Den sawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen tastıyıqlanǵan gigiyena m e'yorlari hám sanitariya qaǵıydaları sanitariya nızamshılıǵınıń hasası esaplanadı, dep belgilengen. Gigiyena m e'yorlari hám sanitariya qaǵıydalarınıń atqarılıwın respublika, wálayat, qala hám rayon sanitariya -epidemiologiya stansiyaları (SES), samtanya epidemiologiya xızmeti qadaǵalaw etip turadı, SES de gigiyena, bakteriologiya, radiologiya laboratoriyaları bolıp, olar qánigeler menen támiyinlengen, SES basqa barlıq emlew-profilaktika mákemelerinde epidemiyaǵa qarsı sanitariya iskerligine basshılıq etedi, mútajligiy hám ámeldegi mámleket sanitariya qadaǵalawın júrgizedi. Mútajligiy baqlaw túrli shólkemlami proektlestiriw hám qurıw processinde gigiyena m e'yorlari hám sanitariya qaǵıydaları ámeliyatı tekserilgennen keyin ǵana qabıl qılıp alıw menen juwmaqlanadı. Ámeldegi sanitariya qadaǵalawı shólkemlaming islep turǵan waqtındaǵı sanitariya jaǵdayın úzliksiz túrde tekserip turıw jolı menen ámelge asıriladı. Házirgi kúnde xalıq so g 'lig 'in i bekkemlewge járdem beretuǵın om illardan paydalanıw, juǵım siz kesellikler (júrek-tamır kesellikleri, revmatizm, qáwipli o'smalar) dıń aldın alıw, jańa islep shıǵarıw faktorlarınıń sog'liqqa tásiri, uzaq um r k o 'rish máselelerine barǵan sayın úlken itibar berilip atır. H ozirgi waqıtta gigiyena páni aldında turǵan wazıypalar kóbeyip hám quramalılasıp barıp atır. Bul ilimiy-texnika rawajlanıwınıń sog'liqqa ta 'siri ǵárezli a-qarsı bolıwı múmkin. Ilimiy-texnika rawajlanıwı bir tárepden salmaqliimizni jeńillatib, materiallıq párawanlıqtı támiyinlasa, den sawlıqtı saqlaw hám bekkemlewge múmkinshilik bersa, ekinshi tárepden sog'liq ushın anıq hám jasırın qáwip tuwdıradı. Bul qáwipler kóbirek ilimiy-texnika rawajlanıwınıń tómendegi kórinisleri menen baylanısqan : — miynet sharayatınıń ózgeriwi (jańasha quwat hám úskeneler, joqarı dárejedegi shawqım da de terbelis, asabiy-psixik q o 'zg 'alish lar hám basqalaming jumısshılarǵa unamsız tásir kórsetiwi) menen; — urbanizatsiya procesiniń kúshli barıwı qalalarda sanitariya jaǵdayınıń jamanlasıwına alıp keledi; atmosfera hawasınıń sanaat hám avtotransport shıǵındıları menen barǵan sayın pataslanıp barıwı, kósheler degi shawqım hám zaqım aliwler, radioaktiv nurlaming, elektromagnit tolqınlaming tásiri, xalıqtıń tıǵız jasawı, turar jaylaming ko 'kalamzorlashtirilmaganligi, salmaq artpaqtası, kamharakatlilik (gipodinamiya) dıń ósip bariish hám basqalar ; - sanaat, awıl xojalıǵı hám turmısda ximiyalıq elementlaming isletiliwi menen; kiyim-keshek; qurılıs materialları ushın hám de awqatqa qosımsha tárzde sintetik ónimlami, sonıń menen birge, jasalma awqat ónimlerin qóllaw sebepli (jańa sintez etilgen ximiyalıq uwlı zatlı allergen, kantserogen, mutagen hám basqa zıyanlı ózgesheliklerge ıyelewi múmkin); - jasaw ortalıǵı, jer, suw, hawa, teńiz hám de okeanlıqtan tartıp, barlıq suw háwizleri, azıq-túlik ónimleriniń sanaattıń gaz shıǵındıları hám qattı shıǵındılar (atap aytqanda, radioaktiv shıǵındılar ), oqar suwdiń awıl xojalıǵında ko p muǵdarda isletilingen pestitsidlar hám basqa uwlı zatlı ximiyalıq birikpeler menen artıq dárejede pataslanıwı. Joqarıda keltirilgen unamsız omillaming organizmge tásiri aldın alıw maqsetinde gigiyena hám sanitariyaǵa tiyisli shıǵarılǵan háreketdegi párman, nızam hám normalar ámeliyatqa usınıs etilgen qatar sanitariya qaǵıyda hám normaları sabaqlıqtıń tiyisli baplarında óz ańlatpasın tapqan. Áyne waqıtta hár tárepleme rawajlanǵan mámleketlerde jedellashuvning unamlı social -gigiyenik jetiskenliklerinen joqarı dárejede paydalanıw hám lining unamsız ta sırların júdá kem muǵdarǵa túsiriw yamasa pútkilley aldın alıw múmkinshilikleri jaratıldı. Áne sol sebepli insaniyat rawajlanıwında social áhmiyetke iye bolǵan gigiyena páni rawajlana bardı. Áne sonday úlken wazıypalami orınlawda O 'zbekiston Respublikasında gigiyena pánine óziniń iskerligi menen úlken úles qosqanlar qatarına A. Z. Dárwishov, S. N. Babajonov, Q. S. Zairov, SH. M. Bekkemov, R. Ol. Ubaydullayev, N. K. Babaxo'jayev, S. S. Solixo'jayev, SH. T. Otaboyev, N. M. Demidenko, T. I. Iskandarov hám basqalardıń atınıń kirgiziw múmkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
