%збекстан республикасы жо№ары

Obraz hám xarakter. 
Kórkem shıǵarmada obraz jaratıw, kóbinese, qaharman 
xarakterin ashıw arqalı iske asirıladı. Xarakter termini sózlik mánisi boyınsha grek 
tilindegi 
charekter  –
 
ózine  tán  ózgeshelik,  belgi 
degendi  ańlatadı.  Jazıwshı  ózi 
jaratıp  otırǵan obrazdıń  isenimliligin, kórkemligin, tásirsheńligin kúsheytiw  ushın 
qaharman  xarakterin  jaratadı.  Onıń  jekke  adamgershilik  qásiyetleri,  minez-qulqı, 
oy-órisi, ishki dúnyası, rúwxıy jaǵdayları, is-háreketleri sol qaharman jasap turǵan 
social-jámiyetlik  ortalıq,  tariyxıy  sharayatlar  menen  tıǵız  baylanısta  súwretlenedi. 
Kórkem shıǵarmadaǵı, mısalı, romandaǵı yaki dramadaǵı barlıq qatnasıwshılardıń 

---

 
23 
 
 
xarakterleri  jaratıla  bermeydi,  al  bas  qaharmanlardıń  hám  olarǵa  kútá  jaqın 
personadlardıń  xarakterleri  jaratıladı.  Mısalı,  Sh.Seyitovtıń  “Shırashılar” 
romanındaǵı bas qaharman Esjan ǵarrı obrazı onıń jekke xarakteri arqalı ashılǵan. 
Esjan  ǵarrı  óz  miyneti  menen  kún  keshiretuǵın,  aq  kóńil,  keń  peyil,  miymandos 
adam. Ol XX ásirdiń basında júz bergen awdarıspaqlardı, púqaralıq urıslardı jaman 
kóredi.  Adamlardıń  ne  ushın  aqlarǵa  hám  qızıllarǵa  bólinip  qan  tógispe  urıs 
júrgizetuǵınlıǵına túsinbeydi. Ol úyine kelgen qızıllarǵa da, aqlarǵa da shay-súwın 
berip  otıra  beredi.  Jazıwshı  Esjan  ǵarrınıń  jekke  xarakterin  ashıw  arqalı  jaqsı 
insanǵa  tán  ullı gumanistlik  qásiyetlerdi bere alǵan hám  qan tógispe  urıslarǵa  jek 
kóriwshilik sezimlerin oyata alǵan. 
Folklorlıq 
dóretiwshilikte, 
sonday-aq 
áyyemgi  hám  orta  ásirler 
ádebiyatlarında jekke xarakter jaratıw dástúri joq. Olarda qaharmanlar ózleriniń is-
háreketleri,  idealları  arqalı  pútin  bir  xalıqtıń,  qáwimniń,  sociallıq  topardıń 
jıynaqlanǵan  obrazın  bere  aladı.  Máselen,  Alpamıs  óziniń  is-háreketi,  arzıw-
ármanları  arqalı  feodallıq  ala  awızlıqtan  bólinip  ketken  gúlli  Qońırat  eliniń 
birlesiw, tınısh-tatıw, amanlıqta jasaw ármanların sáwlelendiredi.  
Qaharman obrazın onıń jekke xarakteri arqalı jaratıw dástúri jańa burjuaziyalıq 
Evropa  ádebiyatında  qáliplesken  hám  XIX  ásir  realistlik  ádebiyatta  gúllep 
rawajlanǵan.