Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

Tadqiqot obyekti va uslublari
. Tadqiqotlar Samarqand tumani karam 
maydonlarida 2018 yilda olib borildi. Karam kapalagi pazaritlarini aniqlash 
maqsadida umumiy hajmi 1,5 ga bo‘lgan 3 ta karam dalasi tanlandi. Dalalardan 
turli yoshdagi lichinkalar terib kelindi va ular maxsus shisha idishlarda laboratoriya 
sharoitida saqlandi. Qurtlarga ozuqa sifatida karam barglari berib borildi. 
Parazitlarning uchib chiqishiga qarab, qurtlarning zararlanish darajasi hamda 
parazitning tur tarkibi aniqlandi. Parazitlar laboratoriya shariotida shakar eritmasi 
bilan oziqlantirildi va hayotining davomiyligi kuzatildi. 
Tadqiqot natijalari va ularning tahlili. 
Tadqiqotlar davomida karam 
agrosenozlaridan jami bo‘lib 250 ta karam kapalagining lichinkalari terib kelindi. 
Tadqiqot ishlari davomida karam kapalagi qurtlari faqat bitta parazit-
Apenteles glomeratus paraziti bilan zararlanganligi ma‘lum bo‘ldi. Tadqiqotning 
15-16 kunlaridan boshlab zararlangan karam kapalagi qutrlarlaridan parazit 
lichinkalari chiqa boshladi. 250 ta terilgan qurtlarning 44% i ya‘ni 110 tasi 
parazitlar bilan zararlanganligi aniqlandi. 1-jadvalda karam kapalagi qurtlarining 
parazitlar bilan zararlanish darajasi bo‘yicha ma‘lumotlar keltirilgan. 
1-jadval: Karam kapalagi qurtlarining parazit apentelas glomeratus 
bilan zararlanish darajasi (Samarqand tumani, 2018 y) 
Terilgan qurtlar soni 
Apenteles glomeratus 
 
Zararlangan qurtlar soni 
Zararlanish darajasi, % 
250 ta 
110 
44% 
Adabiyotlardagi ma‘lumotlar bilan taqqoslanganda 2018 yilda karam kapalagi 
qurtlarining apanteles bilan zararlanish darajasi ancha yuqori bo‘lgan.
Har bitta tur zararlangan lichinka ichidan 15 tadan 35 tagacha parazit 
lichinkalari chiqdi. O‘rtacha hisobda bu ko‘rsatgich bitta qurt hisobiga 17,5 tani 
tashkil etadi (2-jadval). Parazit lichinkalari karam kapalagi qurtlarining g‘umbak 
oldi fazasida, ya‘ni 5-yosh lichinkalaridan chiqadi. Parazit lichinkalari xo‘jayin 
tanasidan chiqqandan keyin ipaksimon pillachalari ichida g‘umbakka aylanadi.