%збекстан республикасы халы№

Т1кирарла7 ушын сора7лар.
1. Пикир деген не 81м ол 3андай структура2а ийе?
2. !пи7айы пикирди4 3андай т6рлерин билесиз?
3. №урамалы пикир деп неге айтылады? Оны4 3андай т6рлери бар?
4. Пикирди4 модаллы2ы дегенде нени т6синесиз?
5. Сора7 81м жу7ап пикир ж6ргизи7 процессинде 3андай орын тутады?
6. Норма деген не?


!дебиятлар:
1. И.Каримов ?збекистон буюк келажак сари. Т., ?збекистон 1998
2. И.Каримов Тарихий хотирасиз келажак й73. Муло3ат 1998 №5.
3. И.Каримов Баркамол авлод ?збекистон тара33иетининг пойдевори. Т., ?збекистон 1998.
4. И.Каримов Миллий исти3лол мафкураси хал3 эъти3оди ва буюк келажакка ишончдир. Фидокор газетаси мухбири саволларига жавоблар.Т., ?збекистон, 2000.
5. М.Хайруллаев, М.Ха3бердиев. Манти3. 6 боб.
6. Ю.В. Ивлев Логика. 4 ч.
7. И.Рахимов Логикадан амалий маш2улотлар ва методик тавсиялар.
8. Е.К.Войшвилло. Понятие как форма мышления. 2 ч.


Ой жу7ма2ы
Жобасы:
1.Жу7ма3 шы2ары7ды4 18мийети.
2.Жу7ма3 шы2ары7ды4 т6рлери.
а) Дедуктив жу7ма3 шы2ары7
б) индуктив жу7ма3 шы2ары7
в) аналогия
*а3ый3атлы3ты били7 процессинде инсан жа4а билимлерге ийе болады. Бул билимлер абстракт пикир ж1рдеминде белгили билимлерге тийкарлан2ан 8алда ж6зеге келеди. Бундай билимлерди пайда ети7 логика илиминде жу7ма3 шы2ары7 деп аталады.
Т5мендеги мысал2а 3арайы3: Темирди4 компас магнит стрелкасына т1сир етету2ыны бурыннан белгили еди. Кейин магнит стрелкасы Курск 3аласына келгенде т1сирше4 болату2ыны м1лим болды. Буны билгеннен кейин 31нигелер дурыс шешимге келеди: Курск 3аласы айма2ында темир руданы4 3оры бар екен. %ткерилген изертле7лер буны аны3 тастыйы3лады, шешим дурыс екен. Н1тийжеде адам жа4а билимге ийе болды. Мине бул ой жу7ма2ы еди.
Солай етип, ой жу7ма2ы деп еки яки оннан да к5п пикирлер н1тийжесинде алын2ан жа4а пикир т6рине айтылады.
Жу7ма3 шы2ары7 процеси тийкарлар, жу7ма3 тийкарлардан жу7ма33а 5ти7ден пайда болады. Ту7ры (дурыс) жу7ма3 шы2ары7 ушын е4 д1слеп, тийкарлар 8а3ый3ый пикирлерден ибарат болып, 5з ара логикалы3 байланыста болы7ы керек.
Жу7ма3 шы2ары7 жу7ма3ты4 шынлы3 д1режесине к5ре, аны2ыра2ы жу7ма3 шы2ары7 3а2ыйдаларыны4 дурыслы2ына к5ре, жу7ма3 тийкарларынан санына 81м пикирдин 81рекет ж5нелисине к5ре бир 3анша т6рлерге б5линеди.
Ой жу7ма2ы т6рлери: 1) дедуктив (пикир улы7малы3тан жекеликке 5тсе); 2) индуктив (пикир жекеликтен улы7малы33а 5тсе); 3) Аналогия (пикир жекеликтен жекеликке 5тсе).
Дедуктив жу7ма3 шы2ары7ды4 18мийетли 31сийети сонда, ол улы7малы3 билимнен жеке билимге 5ти7ди4 логикалы4 з1р6рли характерине ийе. Оны4 т6рлерини4 бири – тиккелей жу7мак шы2ары7 есапланады.
Тек те бир 2ана жу7ма33а тийкарлан2ан 8алда жа4а билимлерди пайда етип тиккелей жу7ма3 шы2ары7 деп аталады.
Тиккелей жу7мак шы2ары7 процессинде жу7ма3ты4 формасын 5згерти7 ар3алы жа4а билим ж6зеге келеди. Бунда тийкар жу7ма3ты4 структурасы я2ный субъект 81м предикат м6н1сибетлерини4 му2дар 81м сыпат характеристикалары айры3ша 18мийетке ийе болады.
Тиккелей жу7ма3 шы2ары7ды4 т5мендеги логикалы3 усыллары бар:
Айландыры7 (лат. obversio) онда берилген пикирди4 му2дары са3лан2ан 8алда сыпатын 5згертиу менен жа4а пикир пайда болады. М1селен: а) 81мме илимий нызамлар объектив характерге ийе. б) 8еш бир илимий нызамлар субъектив характерге ийе емес.
Демек айландыры7 усылы менен жу7мак шы2ар2анда бир н1рсени4 3оса3лап бийкарланы7ы оны4 тастыйы3ланы7ына те4 деген 3а2ыйда2а тийкарланады.
Алмастыры7 (лат. conversio) онда жу7ма3 берилген пикирдеги субъект 81м предикатты4 орнын алмастыры7 ар3алы келтирилип шы2арылады.
Алмастыры7да берилген пикирдеги терминлер к5леми итибар2а алыны7ы ш1рт. Егер берилген пикирдеги терминлер к5лемине итибар берилмесе, жу7ма3 нату7ры болы7ы м6мкин.
М1селен: *1мме инсанлар тири ма3лу3.
*1мме тири ма3лу3лар инсанлар.
Жу7ма3 31те, себеби берилген пикирде (тири ма3лу3) толы3 к5лемде алынба2ан, жу7ма3та болса толы3 к5лемде алын2ан.
Дедуктив жу7ма3 шы2ары7 8аслында силлогизм формасында болады. Силлогизм 3осып есапла7 деген м1нини а4латады.