%zbekstan respublikasi a

Organikalıq zatlar toplanatug’ın (akkumlyativ) gorizont (A) topıraq profilinin’ joqarı bo’leginde jasıl o’simliklerdin’ qurıg’an biomassası toplanıwınan payda boladı. Bul gorizont o’zinin’ ko’rinisi, xarakterine ko’re – gumuslı – akkumlyativ gorizont, topıraqtın’ joqarı mineral qatlamında payda bolıp, olarda mineral zatlardın’ maydalanıwı ha’m siltileniwi belgilenbegen; A₁-gumulı-ellyuvial, topıraq profilinin’ joqarı gorizontı esaplanıp, onda morfologiyalıq ha’m quramı ta’repinen mineral zatlardın’ maydalanıwı ha’m siltileniwi ko’rinilgen (togay, tog’ay-dasht, dasht zonalarında jaqsı tu’rlengen). A ha’m A₁ gorizontları a’dette basqa gorizontlarg’a salıstırg’anda bir qansha toq, qaralaw tu’sli bolıp, bunda en’ ko’p mug’darda organikalıq zatlar (gumus) ha’m azıq zatlar toplang’an. İslew beriletug’ın topıraklar profili a’dette su’rim gorizontınan (Ah) baslanadı. Bul gorizont topıraq gumuslı qatlam ha’m azmas to’mengi gorizontlardın’ su’riliwi sebepli payda boladı. Sin’diriwshen’ligi processi jaqsı baratug’ın qurg’aq jerlerde (qara topıraqlar, qon’ız ha’m boz topıraqlarda) sin’iriwshi qatlamı (A_ch) jaqsı ifodalandi. Ellyuvial (juwılma) gorizont (A₂) topıraq mineral bo’leginin’ intensiv maydalanıwı ha’m bul o’nimlerdin’ to’mengi qatlamlarına juwılıp ketiliwi processleri na’tiyjesinde payda boladı. Ol ashıq tu’sli. Ellyuvial yamasa o’tiwshi (aralıq) gorizont (V) elyuvial yamasa gumus (shirindi)li gorizont asıntda payda bolıp, ana jınıslarg’a o’tiwshi qatlam esaplanadı.

Ellyuvial gorizontlı topıraklarda illyuvial gorizont jaqsı tu’rlenip, onda juwılg’an zatlar (topıraq payda bolıw o’nimleri) azmaz a’ne usı qatlamda toplana baslaydı. Sonın’ ushın sin’iriwshi gorizont da dep ataladı.

İllyuvial gorizontının’ to’mendegi tu’rleri: B_Fe – temir zatları juwılıp keltirilgen. B_h – gumuslı zatlar shimilgan, B_k – karbonatlar toplangan, B_s – sulbfatlar ha’m xloridler keltirilgen. B_i – il (loyka) zıyankesleri keltirilip toplang’an qatlamshaları ajıratıladı. Topıraqtın’ joqarı bo’leginen zatlar juwılıp keltirilmeytug’ın sharayatta (qara topıraq, qon’ır ha’m boz topıraq sıyaqlılar) B – gorizont illyuvial esaplanbastan ba’lkim gumuslı akkumliyativ gorizonttan jınıslarg’a o’tiwshi qatlamnan ibarat. Ol ko’binshe struktura ha’m qovushmasiga ko’re B₁ B₂ gorizontlarına ajıratıladı.