Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

Bakteriya kletkalarınıń formaları.
4-súwret.
0,1 mm
http:eduportal.uz

---

15
orgANIkAlÍ
Q dÚNYa HaQQÍNda MaǵlÍWMaT
I BÓlIM
Sobıqlı ó sim­
likler tamı­
rındaǵı túynek 
bakteriyaları.
5-súwret.
ilajlarınıń biri aldın alıp emlew 
bolıp esaplanadı. emlew arqalı ish 
burıw, kók jótel, qaqsal (qol-ayaq 
tartılıp qalatuǵın kesellik) sıyaqlı 
qáwipli keselliklerdiń aldı alınadı.
Bakteriyalar tábiyatta hám insan 
tirishiliginde júdá áhmiyetli rol 
oynaydı. Olardıń paydalı hám zı-
yanlı tárepleri bar. Paydalı tárep-
leri — organikalıq zatlardıń tarqalıwın, shiriwin hám ashıwın 
ámelge asıradı. Hár túrli ashıw proceslerinen ámelde sút ónim-
lerin tayarlawda, qıyar hám kapustalardı konservalawda, ot-jem 
ósimliklerinen silos bastırıwda paydalanıladı. Sonday-aq, spirt 
hám sirke kislotaların alıwda, talshıqlardı ajıratıwda da bakte-
riyalardıń iskerliginen qollanıladı.
Tábiyatta 
avtotrof
bakteriyalar da bar. avtotrof bakteriyalar 
organikalıq zatlardı toplaw qásiyetine iye. Bunıń ushın quyash 
energiyası yaki ximiyalıq energiyadan 
paydalanıladı. Geybir túrleri topıraqta 
jasap turıp erkin azottı ózlestire aladı. 
Túy nek bakteriyalar jılına bir gektar 
maydanda 200 kg ǵa deyin azot top-
lay aladı (5-súwret). Bakte riya lar dıń 
iskerligi nátiyjesinde tá biyat ta azottıń 
dáwirlik aylanısı ámelge asırıladı.
Bakteriyalardıń zıyanlı tárepleri —
adamlarda, ósimlik hám haywanlarda 
hár
túrli qáwipli 
k
eselliklerdi keltirip 
shı ǵaradı hám tarqatadı (parazit bak-
te riyalar), awqat ónimleriniń bolsa 
buzılıwına sebepshi boladı (sap rofit 
bakteriyalar).