Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministirligi

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTIRLIGI


ÁJINIYAZ ATÍNDAǴÍ NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALÍQ INSTITUTÍ

Magistratura bólimi

Anıq hám tábiyiy pánlerdi oqıtıw metodikası
(fizika hám astronomiya) tálim baǵdarı magistrantı Djubatov Arislanbektiń
Kosmoslıq nurlar páninen
Óz betinshe jumısı


Tema: Aktivlikitiń jer atnosferasına tásiri
Nókis 2022 – jıl
Mazmunı
Kirisiw……………………………………………………………………3
I BAP. AKTIVLIKITIŃ JER ATNOSFERASÍNA TÁSIRI.
1.1-§. Aktivligi hámda atmosferanıń joqarı qatlamlari arasındaǵı
Tásirlesiwler ……………………………..……………….………….........4
1.2-§. Aktivlikitiń troposfera hám biosferaǵa tásiri………………….…...12
II BAP. AKTIVLIKTIŃ INSAN ORGANIZMINE TÁSIRI
2. 1-§. Quyash aktivligi ózgerisleriniń jerdegi turmısqa tásiri…………….16
2.2-§. Quyash aktivliktiń insan organizmige tásiri…….……………….….18
JUWMAQLAW………………………………………………………….25
PAYDALANÍLǴAN ÁDEBIYATLAR……………………………..…..27
Kirisiw
Temanıń aktuallıǵı. Jerde gúzetiletuǵın kóplegen fizikalıq hám biologiyalıq hádiyselerdiń keshiwi, atap aytqanda, ıqlımnıń ózgeriwi, túrme-túr keselliklerdiń udayı tákirarlanatuǵın túrde tákirarlanıwı, ionosferadagi hádiyseler, jer magnit maydanı “dúbeleyleri” hám kosmonavtlar ushın radiatsiya qáwpiniń tug'ulishi- bulardıń barlıǵına quyashda júz beretuǵın túrli aktiv processler baslawshı ekenligi haqqında oqıwshılarda oyda sawlelendiriw payda etiw. Eger bul mashqala tolıq hal etilmegen bolsada, quyash aktivliktiń jerde gúzetiletuǵın usı hádiyseler menen baylanıslılıǵın úyreniw boyınsha kóp tabıslar qolǵa kiritilgenligi jáne bul tabıslar haqqında oqıwshılarǵa sóylep beriw. Quyash elektromagnit tolqınlarınıń kózge kórinbeytuǵın qısqa tolqınlı diapazonlarında da jetkiliklishe intensiv nurlanıw bar ekenligi anıqlanǵan. Bul nurlar ultrafioletoviy nurlar, rentgen bólekan gamma nurları bolıp quyashtaǵı aktiv hádiyseler, bul nurlar intensivliginiń tiykarǵı derek bolıp xızmet etedi.