Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi nawayí MÁmleketlik kanshilik instituti

1919 jılı E.Rezerford azot atomların α (alfa) bólekshe menen bombardirovkalap,H,O alǵan

1

Radioaktiv elementti anıqlaw ushın -

N — = 1,4 ulken bolsa,ol radioaktiv element boladı. P

Ximiyalıq elementlerdiń radioaktiv izotopları alınǵan. Olardıń shama menen 1500 turi belgili. Tek gana radioaktiv izotoplardan quralǵan elementler radioaktiv elementler dep ataladı. Maselen: Bul tehleme alyuminiy atomi a-bolekshe menen oz ara tasirleskend

Bul teńlemede alyuminiy atomı α -bólekshe menen óz- ara tasirleskende kremniy atomı menen proton payda bolatuǵınlıǵı kórsetilgen. Radiydin radioaktiv boleklerge bolinip, radon menen geliy payda boliwm tomendegishe jaziwimizga boladi:

1919-jili Rezerford azot atomların α -boleksheler tásir ettirip, birinshi ret jasalma túrde yadro reakciyasın amelge asırdı:

Uran — 235 yadrosınıń bóliniw teńlemesi

1934 j Mariya menen Pér Kyoridiń qızı hám kúyew balası Iren hám Fredrix Djolio- Kyorilar jasalma radioaktivlikti ashdı.

• 
  ₅¹⁰ B +₂⁴α = ₇¹³N+₀¹n ₇¹³N = ₆¹³C + ₊₁⁰β⁺ pozitron
  

1935 j nemets ilimpazı G.Bote yadrolıq reakciyanıń qısqa teńlemeler menen ańlatıwın usınǵan.

• 
  ₇¹³N ( α, p) ₈¹⁷O ₅¹⁰ B (α ,n) ₇¹³N
  
•