Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

 
TAYANÍSH TÚSINIKLER: 
Affrikat
  –  sóylew  waqtında  ch,  c  seslerin  aytqanda  dáslep 
jabısıw, soń juwısıw payda boladı. Mine usı sesler affrikat sesler dep 
ataladı.
 
Grafika
  –  hár  qanday  tildegi  seslerdi  ańlatıwshı  tańbalardıń 
(háriplerdiń) jıynaǵı.
 
Diftong 
–  qosarlı  sesler:  ya,ё,yu. Eki  sestiń  óz  –  ara  birigip,  bir 
buwın  jasawı.  Bunday  seslerdiń  biri  tolıq,  ekinshisi  qısqa  boladı. 
(Ashıq diftong, tuyıq diftong).
  
Transliteraciya 
–  hárip  arqalı  kóshirip  jazıw.  Bir  tildiń 
álipbesine tiyisli tekstti basqa bir til álipbesinen paydalanıp, jazıwda 
anıq  sáwlelendiriw.  Bunda  ózgeshe  aytılatuǵın  sestiń  tanbası  sol 
qálpinde saqlanadı. 
 
4.1.  Shınıǵıw. 
Berilgen  tekstten  dialektlik  sózlerdi  tabıń.  Siziń 
aymaǵıńızda bul dialektizmler qollanıla ma?
 
 
Sanawar ózin ayttırıp Sultannıń ákesi kelgen kúndi esledi… Bult 
bolǵanlıqtan kún batpasa da jaydıń ishi gewgim tartıp, sırttan kelgen 
adamlardı  birden  tanıy  almaysań.  Jumaqan  úyge  kirip  kelgen  tanıs 
emes  úsh  adamdı  selqos  kútip  aldı.  Kelgen  miymanlar  menen 
sálemlesiwdiń  ornına  teris  burılıp  ketti  de  qaynap  turǵan  qazanın 
qayta-qayta sapıra berdi. 
37

---

– Nege olay deysiz? Muhabbat degen dúnya menen bahalanbaydı. 
Bala saw bolsa súygenin pulsız alıwǵa shaması keledi. Adam balasın 
hesh waqıtta pul baxıtlı qılmaydı. Óytip muǵallimshilik kásipke kem 
tas qoymań. Bárińiz de muǵallimnen hárip úyrenip, sawat ashıp usı 
dárejege  kelip  otırǵan  adamlarsız.  Muǵallimge  murnıńızdı  jıyırıp 
sóylemeń.  «Áttegene  zaman-ay»  deymen  de  kózimniń  jasın 
tógemen.  «Eger  usı  ıqlaslarıńa  bola  bul  waqıyanı  esitse,  meni 
oqıwǵa  jibergenlerine  pushayman  jew  ornına  bularda  ózimdi 
gúnalawdan  qaytpaydı.  Sózsiz  ózimnen  kóredi,  sonda  kim  utıladı? 
Ózim ǵoy. Onnan da bul dártimdi ishimde saqlayın, bunday qozlarǵa 
áke-sheshemdi  de  kúydirmeyin,  ózim  qúyeyin»  degen  pikirge 
bekindim de, sır ashpadım. 
– Sandıǵımdı ashpayman. Bere-bere berenim shıqtı. Balalarımnıń 
napaqasın  taǵı  kimge  aparıp  bermekshiseń?  Ózim  ana  saparı 
shıǵınnıń  ornın  zorǵa  toltırıp  qoydım.  Endigi  jaǵında  seniń  ótirik 
sóylep,  uw  jalaǵan  hamalıńnıń  puwına  semirmey-aq  qoyayın,  hesh 
kimge  hesh  nárse  bermeymen,  –  dep  arshasınıń  aldında  arqasın 
júkke súyep Jumaxan turıp aldı. 
Álbette,  ata-ana,  tuwısqan-tuwǵanlarım  seniń  qabaǵıńa  qaraydı. 
Qabaǵıń úyińki bolsa, shıtnaǵanıńdı kórip, esitse, olardıń ishken ası 
boyına  taramas.  Usı  mánetlerge  qayıl  bolıwǵa  belińdi  bekkem 
buwǵaysań. Aman júrsem el qorǵaw wazıypamdı bejerip quwısaman 
–  ǵoy.  Anaw-mınawǵa  sır  berme.  Úsh  jıl  shıda,  jaqsı  uyada  ósken 
azamatsań.  Sennen  birden-bir  ótinishim  usı.  Ilayım  deniń  saw 
bolǵay,  –  dep  Nazlını  bawırına  basıp,  aymalap  súyip  Atanazar 
áskerlikke atlandı.
 
 
Dálibaydıń  úyiniń  janına  ekken  qawını  da  pisti.  Atası  jaz-báhár 
boyı  aqlıǵı  menen  islegen  mánetiniń  jemisin  qarıqpa-qarıq  aralap 
mardıyıp júr.  
– Shıraǵım, mine báhár boyı mánetińniń jemisi,  –  dep úlken bir 
gúrbekti  shırt  ettirip  úzip  Dálibaydıń  qolına  uslattı.  Ol  gúrbektiń 
girtlerin alaqanı menen bir sıypadı da, mazalı iyisinen lázzetlenip bir 
iyiskeledi  hám  qolındaǵı  gúrbekke  quwana-quwana  qosqa  qaray 
juwırdı.
8