Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

2.  Dawıssız  sesler. 
1.  Qatar  kelgen  erinlik  dawıssız  ww  sesleri 
menen qosarlı dawıssız yy sesleriniń almasıwları bayqaladı. Mısalı: 
táwwe – táyye. 
2.  Dawıssız  j  menen  y  sesleri  almasadı:  júzúk  –  yúzuk.  Mısalı: 
sóytip yúzukti aldı. 
3.  Sóz  túbirindegi  sonor  l  sesiniń  túsip  qalıw  jaǵdayları  kóplep 
ushırasadı: al – asa (bayaǵını asa), bol – bosa, kel – kese hám t.b. 
4.  Sonor  m  sesi  menen  qos  erinlik  dawıssız  b  sesleriniń  sózdiń 
basında  kelip  almasıwı  bayqaladı.  Mısalı:  mergenek  –  bergenek. 
Mısalı: Arbanıń mergenegi bosaptı. 
5.  Sóz  ortasında  m  sesi  menen  d  sesiniń  almasıwı  ushırasadı: 
jumuruq – juduruq. Mısalı: Usı bazar jumuruqtan burun keldi.  
6.  Sonor  l  /  n  sesleriniń  óz  -  ara  almasıw  jaǵdayları  kóp 
ushırasadı. Olar sózdiń basında, ortasında, aqırında kele beredi. 
a) sózdiń basında: 
 lágen – nágen 
 Mısalı: Nágendegi suwdı tógip kel. 
b) sózdiń ortasında: 
 aydınnı – aydıllı 
 jamannıq – jamallıq 
 onnıq – ollıq 
v) sózdiń aqırında: 
 kewil – kewin 
Sóylesimlerde d / l ǵa almasadı: 
 Hadal (adal) – halal. 
7.  Dawıssız  b  /  ǵ  sesleri  almasadı:  sıǵasqan  –  sıbasqan.  Mısalı: 
Quwanısh  jarmanıń 
y
eki  boyı  sıǵasqan 
y
el  bolǵan 
y
eken.  Bet  awzı 
sıbasqan jara. 
8. Dawıssız p hám k sesleri almasadı: 
 Túpirip – túkirip 
72

---

 Mısalı: Túpirip qara deytuǵın 
y
edi. 
9. Dawıssız g / y sesleri almasadı: 
 Shigildik – shiyildik. 
 
Solay  etip,  qaraqalpaq  tiliniń  arqa  hám  qubla  dialektleri  menen 
onıń  sóylesimlerinde  seslerdiń  aytılıwında  aytarlıqtay  ózgeshelikler 
seziledi.  Bul  ózgeshelikler  dawıslı  hám  dawıssız  seslerdiń 
aytılıwında kórinedi.