Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilim ministirligi

Bas aǵzalı parcellyatlar. Baslawısh parcellyatlar. Baslawısh – gáptiń kim ya ne haqqında aytılǵanın, temasın bildiretuǵın bas aǵza.⁶⁷ Bunday aǵzalar kórkem shıǵarmalarda tásirsheńlikti arttırıw maqsetinde ayrıqsha intonaciya menen aytılıp, ayrıqshalanıp kórsetiledi hám sol aytılǵan aǵza tekstte basqa da pikirlerdiń ańlatılıwında áhmiyetli orın tutadı. Mısalı: 1. «New-eee, bendeńdi bul apatlardan óziń saqlay gór, Jaratqan jan iyem!-deydi dawısı dirildep. – Aspandı qara ǵarǵaday qaplaǵan somolyot, partlanıp atırǵan bomba joq demeseń, mınawıń sámiy urıstıń ózi! Túúww, mınjaqtan nemis basıp kelgende jurt úseytip shubırıstı-aw, Don jaqta, sámiy ózi, ózi!..» (Sh.Seytov «Jaman shıǵanaqtaǵı aqtuba» 19-bet). 2. Solay etip, súwretke alıw baslandı. Birinshi qádem! Birinshi kadr! Hámmemizdiń kewlimizde táshwish! (M.Nızanov. Tańlamalı shıǵarmaları. III tom, 279-bet). 3. Allabay ań-tań boldı. Singapur, Anqara, Germaniya... kiyiktiń, qırǵawıldıń góshi. (M.Nızanov. Tańlamalı shıǵarmaları. III tom,55-bet). 4. Yaq, házir hesh qaysısı kórinbeydi. Bayaǵı jay. Astında álimsaqtan qalǵan quraq kórpeshe. (M.Nızanov. Tańlamalı shıǵarmaları. III tom, 55-bet). – Endi ashıwıńdı qoy da oylan! Sultanıńdı umıt! Saǵan aytqan doslıǵım hám ǵamxorlıǵım. (G.Esemuratova. Tańlamalı shıǵarmaları I tom, 83-bet).
Joqarıda keltirilgen mısallardan birinshi gápte berilgen «Jaratqan jan iyem!» dep útir menen ajıratılǵan bólek sırtqı forması jaǵınan parcellyaciyaǵa uqsas bolıp keledi. Biraq, parcellyaciyadan tiykarǵı ayırmashılıǵı onıń tiykarǵı gápten útir menen ajıratılǵanlıǵında. Parcellyaciyanıń basqa tillik qubılıslardan baslı ayırmashılıǵı oǵan qoyılatuǵın irkilis belgilerinde. Gáptiń parcellyatlanǵan bólegine juwmaqlawshı irkilis belgileri: noqat, qos noqat, soraw, úndew, soraw-úndew, úndew-kóp noqat sıyaqlı irkilis belgileri qoyıladı.⁶⁸ Joqarıdaǵı mısallardıń ekinshisinen baslap ayrıqshalanıp kórsetilgen bólekler baslawısh parcellyatlar esaplanadı. Ekinshi mısalda tásirsheńlikti kúsheytiw maqsetinde baslanıp atırǵan dáslepki jumısqa degen sezimlerdi ayrıqsha beriw arqalı hám olarǵa soǵan sáykes intonaciyalardı júklewi olardıń parcellyatlıq xızmetin tolıq dárejede ashıp bergen. Tap sonday keyingi mısallardaǵı parcellyat bóleklerge itibar bersek, hár biriniń ózine tán tásir kúshin kóriwimizge boladı.